Tata Steel praat over verduurzaming
Het perspectief van Groenstaal PLUS
Sjarrel Massop
Dagblad Trouw meldde op 29 april 2024 dat de overheid en Tata Steel gaan praten over verduurzaming. De twee partijen hebben zich beraden over Groenstaal en lijken stappen naar elkaar te zetten. Minister Adriaansen en haar staatssecretaris Heijnen krijgen van het demissionaire kabinet een opdracht mee, waarvan de details niet bekend zijn. Dit omwille van de 'onderhandelingspositie'. Bovendien zullen de gesprekken in besloten kring plaatsvinden.
De reden van de stilte over de details en de besloten sfeer is niet erg overtuigend. De uitgangspunten van zowel de overheid als Tata zijn vrij duidelijk. Zie daarvoor de bespreking van de rapporten Blom/Weijers (overheid) en Heracless (Tata) - E510 - 2 (1). Daarin komen ook de criteria aan de orde voor de knelpunten Tijd, Geld en Aansturing.
Het kan en moet anders
De 'tijd' dient de gemoederen bij de belanghebbenden tot bedaren te brengen, het 'geld' is bedoeld voor de benodigde investeringen, terwijl de 'aansturing' (de wijze waarop de omvorming naar Groenstaal kan plaatsvinden) van tafel is verdwenen. Pottenkijkers zijn dus niet gewenst. Kortom, democratie op de werkvloer is uitgesloten, Tata en overheid voeren de omvorming uit.
Daar tegenover staat het initiatief van Groenstaal PLUS; zie voor de uitwerking: E510 - 3. Dat gaat over de 'democratisering van het bedrijf' als voorwaarde voor de omvorming naar Groenstaal, terwijl de "Plus" aandacht vraagt voor een andere wijze van denken: omdenken naar een nieuw perspectief.
Kapitaal - aandeelhouders
De financiering van Groenstaal is een probleem. De vuistregel is dat voor één mito (miljoen ton staal per jaar) het dubbele aan miljarden euro's geïnvesteerd moet worden om het groen te krijgen. Voor de zes mito voor Tata Steel Nederland is dus twaalf miljard euro nodig. En dat is de reden voor Tata om bij de Nederlandse overheid aan te kloppen. Die overheid is niet onwelwillend, maar voorzichtig. Het is egeltjes vrijen voor de overheid en Tata Steel, vandaar de broze liefde in besloten sfeer. De financiering van minimaal zes miljard hakt er bij de onderhandelingspartners in. Het plan Blom/Weijers spiegelt echter voor, dat sanering na sluiting van Tata Steel niet veel minder zal kosten.
Tata heeft om de investeringen te drukken het plan Groenstaal gekortwiekt, slechts één specifieke installatie en staal maken op basis van schrot verwerking. De sluiting van Kooksfabriek 2 is opnieuw uitgesteld en er wordt niet geïnvesteerd in een Waterstof fabriek. Het grote energieprobleem wordt genegeerd. Het is de vraag of de productie van Groenstaal serieus wordt genomen.
De overheid wordt wel in het aandeelhouders-complot betrokken. Bijna gechanteerd, meedoen of Tata haakt af. De overheid lijkt te zwichten, daardoor wordt ze in de rol van aandeelhouder gemanoeuvreerd!
De vraag is of de investeringen zich terugbetalen in winstcijfers op de korte termijn?
Arbeid - stakeholders
De vakbeweging kan niet mee praten over verduurzamen! De bewoners rond het bedrijf hebben het nakijken en ook de milieubeweging komt niet aan bod. De belanghebbenden (stakeholders) zijn dus buitenspel gezet. Zij komen in de mooie voornemens van bedrijf en overheid niet voor. Erg verrassend is dit niet, het is de houding van bedrijf en overheid ten opzichte van 'buitenstaanders'. De uitkomst van de gesprekken geeft geen aanleiding tot tevredenheid over de resultaten. De steun aan de betrokkenheid van de mensen die er het meeste belang bij hebben, is laag. Dat zal teleurstelling en boosheid opleveren.
Juist daarom dient de noodzaak om de handen ineen te slaan zich nog meer aan. De krachten tussen vakbeweging, buurtcomités en milieubeweging worden met de dag belangrijker. De gemeenschappen ('commons', de vakbond bij Tata, de omwonenden en de milieu-activisten) worden tegen elkaar uitgespeeld, terwijl hun belangen niet ver uiteenlopen. Gezamenlijk optrekken en verbinding van de strijd zijn noodzakelijk.
Groenstaal PLUS
De productie van Groenstaal PLUS is een integraal omvormingstraject, waarbij economische belangen en maatschappelijke belangen even zwaar wegen.
De gedachte dat de belangen van de shareholders ('kapitaal') voorrang hebben boven die van de stakeholders ('arbeid') is meer dan ooit verwerpelijk. Vooral voor de ecologie en de duurzaamheid is het samenspel van de twee belangen essentieel - met een evenredige invloed in het omvormingsproces.
Groenstaal dient een publiek belang, het kan daarom ook niet privaat aangestuurd worden. Dat betekent ook dat de zeggenschap in en over het bedrijf gelijkelijk gedeeld moet worden.
Groenstaal biedt een casus waarin het volledig anders benaderen van de bedrijfsvoering zijn opwachting kan maken.
De 'PLUS' gaat dus over de aansturing van de bedrijfsomvorming tot Groenstaal. Die omvorming kan niet overgelaten worden aan de huidige of nieuwe eigenaren, zoals de overheid en Tata Steel. De aansturing is een gezamenlijke activiteit van alle belanghebbenden. Niet alleen de 'economische' spelers, maar ook de maatschappelijke, sociale en ecologische spelers.
Die aansturing kan zich niet beperken tot medezeggenschap, het gaat om echte zeggenschap! Vandaar dat zoiets als nationalisering alleen werkt als de zeggenschap goed geregeld is. Groenstaal kan niet worden overgelaten aan een commercieel ingesteld bedrijf met ondersteuning van de overheid. Groenstaal heeft slechts overlevingsmogelijkheden, wanneer onderkend wordt dat er een publiek belang in het spel is. Dus geen concessies aan essentiële onderdelen van het oorspronkelijke plan Zeester/Groenstaal. Vooral niet wat de Waterstoffabriek betreft. De mogelijkheden om staal voor windmolens te maken en voor constructiestaal zijn erg belangrijk. Allemaal aspecten die cruciaal zijn bij de realisatie van het plan Groenstaal en bij de bedrijfsvoering die daarop volgt.
Democratisering
De gedachten van 'democratiseren van het werk' vereisen activiteiten.(2) Het idee dat de stakeholders - werkenden bij Tatasteel, buurtbewoners en milieuactivisten - participeren in de zeggenschap over het toekomstige bedrijf is een ware opdracht. Niet in de vorm van medezeggenschap, maar een gelijkwaardige zeggenschap ten opzichte van de eigenaren. Geredeneerd vanuit de maatschappelijke bijdrage die de stakeholders kunnen leveren, is het zonder meer een rechtvaardig plan. Voorwaarde is wel dat de belanghebbenden elkaar vinden en daarin moet de vakbeweging het voortouw nemen.
Het zal niet vanzelf gaan. Een degelijke ondersteuning door betrokken deskundigen (economen, juristen, bedrijfs- en milieu-experts) is noodzakelijk. Deze ondersteuning mag echter de stakeholders niet vervangen!
(1) F. Blom, H. Wijers, Hoe Tata Steel Nederland te verduurzamen, 2024 - Blom/Weijers. Tata Steel Heracless, Notitie Reikwijdte Heracles
(2) Isabelle Ferares en anderen, Democratizing the Corporation, the Bicameral Firm and beyond', Londen, Verso books,2024. Tevens Jacobin Boekbespreking
