Sjarrel Massop
Zoals bekend maakt de FNV (evenals onder meer het CNV) een negatieve ontwikkeling door die niet te keren lijkt: een ledenverlies en een daling van de organisatiegraad. (CBS) Een noodzakelijk veranderproces in en door de vakbeweging, als belangenbehartiger van zowel de werkenden als het precariaat, zal tijd en zorgvuldigheid vergen. Een emancipatieproces dat niet overgelaten kan worden aan welke instantie dan ook. De vereniging zal het zelf moeten oppakken.
Dit zijn fragmenten uit een eerder 'commentaar' (com-540) en 'extra' (e541-2) van Solidariteit. Ze verwoorden gevoelens die bij veel vakbondsmensen leven of sluimeren. De huidige crisis is ingrijpend. Kort voor de recente verkiezingen van het Ledenparlement zijn de onderlinge verhoudingen uit de hand gelopen. Alle registers - 'governance (de manier waarop een organisatie wordt bestuurd en beheerd), sociale onveiligheid, Ondernemingskamer, oudgedienden (Asscher, Noten, Heerts, Hartveld, Noordman) - werden opengetrokken om het spook dat rond waart, uit te drijven. Het spook van een overheid, die haar publieke diensten uitbesteed aan een complex netwerk van commerciële en non-profitorganisaties en daarbij terloops de vakbeweging af serveert, einde polder.
De geest is bij de vakbeweging uit de fles gegaan. De vakbond is een vereniging, waarin zich mensen organiseren die hun belangen behartigd willen zien als het gaat om werk, inkomen, zorg, wonen en klimaat of andere redenen. Een groeiende groep mensen die ernstig in de knel komt, in de armoede verzeild raakt, geconfronteerd wordt met bestaansonzekerheid, vindt de vakbond al niet meer op hun pad. Het zijn deze mensen die het geloof in veranderingen, de hoop en perspectieven aan het verliezen zijn, zeker als die van de politiek zouden komen. Langzaam, maar eigenlijk veel te snel, breken ze met hun eigen gemeenschappen, waaronder de vakbond.
Het is dus zeker geen kwestie van structuur, 'governance' of interne strubbelingen die de vakbeweging bedreigen. Het probleem is dat mensen zich niet meer kunnen identificeren met hun eigen club waar ze zich thuis voelden. Ze stemmen daarom met de voeten.
Een oorzaak van dit gespook is dat maatschappelijke verhoudingen veranderen. In Nederland wordt wel gesproken van een 'stille revolutie' na de val van de Berlijnse Muur. En daarmee het verdwijnen van elk alternatief voor een anders ingerichte samenleving of zelfs 'het einde van de geschiedenis'. Bedoeld wordt dat het kapitalisme met zijn parlementaire democratie, het enige allesoverheersende systeem zou zijn voor de inrichting van de wereldsamenleving. Veel kritiek van linkse politieke partijen, kleine uitzonderingen daargelaten, is in dat geloof meegegaan. De internationale vakorganisaties incluis.
In Nederland is dat betiteld als 'polderen', te omschrijven als de uitbesteding van wezenlijke beslissingen naar een overleg met ondernemers, al of niet samen met de overheid. Deze overdracht is doorgeschoten en heeft de Nederlandse vakbeweging aangetast, mede met de komst van het neoliberalisme dat het spook geschapen heeft en de verzorgingsstaat afbreekt. Gemeenschappen en verenigingen, zoals de vakbeweging, raken ontwricht onder de druk van de individualisering.
De 'oplossing' kan liggen in een breuk met deze praktijk en het vertrouwen op de eigen te herwinnen kracht en in nieuwe perspectieven, Drie uitgangspunten voor herstel van de vakbeweging, de ongedeelde FNV voorop, kunnen een marsroute vormen: Activerend vakbondswerk - vakbondswerk aan de basis - democratisering. Deze drie samen zijn te vangen in de term 'omdenken'- de werkelijkheid onderzoeken in dienst van gewenste veranderingen. Naast de papieren uitgave (1983-2004) en de huidige digitale webzine voor een strijdbare vakbeweging, tracht de redactie een aanvullende bijdrage te leveren. Te weten: een selectie van artikelen via een nieuw dossier: FNV, onderweg.
Op basis van het genoemde 'omdenken' hebben we als introductie een serie artikelen gebundeld die gezien kunnen worden als 'een opmaat' voor nieuwe perspectieven van de vakbeweging. Zo zijn met meerdere vakbondsmensen in diverse posities met uiteenlopende ervaringen gesprekken en/of interviews gehouden over hun visie op de huidige vakbeweging en haar perspectieven. Daarnaast zijn we bij mensen in andere organisaties te rade gegaan om hun al of niet kritische visie te vernemen.
Vervolgens hebben we dossiers met artikelen over de geschiedenis van de vakbeweging geraadpleegd, zoals vastgelegd in al bestaande dossiers als 'partij/vakbond' en 'de nieuwe vakbeweging'. Ook leerzaam over de huidige FNV-crisis is bijvoorbeeld: De moeizame verbindingen tussen de 'oude' bonden die in het ongedeelde FNV 'sectoren' heten. Of over het Ledenparlement, het hoogste orgaan dat zijn kerntaak 'vakbondsbeleid' slechts summier heeft uitgewerkt. Daarnaast is de decentralisatie niet van de grond gekomen, laat het contact met de leden laat veel te wensen over en zijn verbindingen met andere sociale bewegingen nauwelijks tot stand gekomen. Bovendien zullen in het nieuwe dossier ook artikelen over de discussie buiten de vakbeweging opgenomen worden, plus een literatuurlijst.
We zijn bijna klaar met de samenstelling van het nieuwe dossier. Nog twee weken wachten en dan komt het geheel uitgewerkt.
