Welkom Extra's

'Bedankbrief’ aan GVB directie wakkert vuur aan bij rijdend personeel

Chaotisch roostersysteem

Roland Siebe (1)

In eerdere artikelen bij webzine Solidariteit over het Amsterdamse Gemeente Vervoersbedrijf (GVB) zijn de heersende misstanden in het bedrijf aan de orde gesteld. (1) Met name: jarenlange te hoge werkdruk - afhandeling van incidenten - grove drukuitoefening die werkers ervaren bij hun ziekmelding - materiële en sociale (interne) onveiligheid - en in het bijzonder machtsmisbruik door leidinggevenden. Dit zijn enkele hardnekkige voorbeelden. Onlangs werd duidelijk dat de lijst veel langer is.

Van vakbonden en ondernemingsraad (OR) werd de laatste jaren geen of onvoldoende steun ervaren. Waren zij druk met de agenda van de directie? In ieder geval niet met de dagelijkse sores van de werkvloer. Hoe vaak ging het niet rond: ze zitten bij de directie op schoot? Het gegroeide wantrouwen, de onvrede over hun geringe zichtbaarheid op de werkvloer en het gebrek aan goede en geregelde communicatie met leden en personeel zaten er diep in.

Vele dagelijkse problemen

Het wantrouwen over hun rol kwam steeds weer terug in gesprekken en op het Facebook account GVB-collega’s. Het heeft lang geduurd, maar kon niet uitblijven: in augustus barstte de bom onder het rijdend personeel.

Het begon allemaal met de bedankbrief die trambestuurder Henk de Vries stuurde aan de directie van het GVB. Deze belandde vervolgens op genoemd Facebook account (2).
Met grote gevolgen. In een ironische stijl wist Henk de dagelijkse problemen van het rijdend personeel vlijmscherp samen te vatten. Zo treffend en raak geformuleerd dat velen zich hier direct in herkenden. Een collega trambestuurder nam voortvarend het initiatief om zoveel mogelijk ondertekeningen met naam en lijnnummer van de collega’s te verzamelen. Hiermee kreeg de brief de status van een petitie aan de directie.

Petitie

Een golf van ondertekeningen kwam los, nadat weer een andere collega de groepsapp Petitie startte. Ineens was hiermee een platform beschikbaar waar ondertekenaars zich konden aanmelden en tegelijk hun klachten over de werksituatie konden delen. Binnen een dag of tien werden er ruim achthonderd ondertekenaars geteld. Inmiddels zijn het er circa duizend!
Alles wijst erop dat de golf van ondersteuning aan de brief van Henk de Vries vooral is veroorzaakt door een op 9 juni jongstleden nieuw ingevoerd systeem van roosterplanning. Hierdoor zijn de werkers van het GVB nauwelijks meer dan vier dagen vooruit zeker van hun onregelmatige diensten. Het ruilen van diensten dat voorheen soepel verliep, is nu vrijwel onmogelijk geworden. Zo ook de vaste lijn waarop de mensen gewend waren te werken is een tombola geworden en daarmee is ook de vaste ploeg geen zekerheid meer. ​

Daarnaast betekent deze verandering voor velen ook een verslechtering van hun woon/werk situatie. Het sociaal leven is per definitie lastig te regelen bij werken op onregelmatige tijden. Nu is dit vanwege het onvoorspelbare rooster vrijwel onmogelijk geworden.
Hier slechts een greep uit een veel langere lijst: door de verlengde diensttijden of vanwege inefficiënte indelingen zijn de GVB werkers geregeld elf tot twaalf uur kwijt aan een werkdag. De jarenlange te hoge werkdruk, de dagelijkse storingen aan materieel en middelen waarmee moet worden gewerkt, het onbegrip van veel leidinggevenden voor persoonlijke wensen en noden van de GVB-werkers. Het nieuwe roostersysteem is de bekende druppel.

Actiecomité gevormd

Het wegkijken door de directie, de ontkenning of de bagatellisering van de problemen vormen inmiddels een patroon. De invloed hiervan op de collega's wist Henk de Vries goed te formuleren: Wat zich nu aftekent, is iets wat velen van ons in al die jaren nog niet eerder hebben meegemaakt: het vertrouwen is weg. De toon waarop over de huidige leiding wordt gesproken, is grimmig, teleurgesteld en vaak ronduit cynisch. Veel collega’s voelen zich ongezien, onbegrepen en in de steek gelaten. Ze voelen zich geen medewerker meer, maar een nummer en vaak nog niet eens een belangrijk nummer.

Kort na het petitie initiatief vormt zich spontaan een actiecomité vanuit het trampersoneel, aangevuld door buschauffeurs en mensen in overige functies. Ook Henk de Vries neemt deel aan het comité.
De vakbonden (FNV en CNV) en OR melden zich opvallend snel om op korte termijn in gesprek te willen gaan met het actiecomité. In hun bulletins tonen zij begrip voor de onrust, zeggen doende te zijn met de problematiek en willen spoedige verbeteringen zien. Zij zijn duidelijk woest wakker geschud door de enorme response op de brief aan de directie. Dat zij de aansluiting zoeken, is begrijpelijk.
De OR had eerder al de nodige bedenkingen uitgesproken bij de invoering van het nieuwe roostersysteem. Zij stelde voorwaarden die in de praktijk niet worden waargemaakt. Dit ondanks dat in een presentatie de OR was voorgehouden dat het systeem wel zou voldoen aan de gestelde voorwaarden

Vier eisen

Er komen zoveel telefoontjes binnen bij het actiecomité dat besloten wordt een mailadres te openen met de oproep om alle problemen en klachten over het werk door te geven om zo tot een inventarisatie te komen. Ook met de meldingen via de mail loopt het storm. In korte tijd telt de lijst zo'n 120 tot 130 punten. Op de app groep komen doorlopend berichten binnen die duidelijk maken dat iedereen het zat is. Naast deze app groep, bedoeld voor aanmeldingen bij de ondertekening, wordt voor de overzichtelijkheid een nieuwe app groep geopend voor de uitwisseling van informatie en ervaringen.
Via online verspreiding van pamfletten informeert het actiecomité de collega’s over de stand van zaken en volgt een verslag na elk overleg.

Eind augustus publiceerde het actiecomité vier eisen die met voorrang aangepakt moeten worden.

1. Het roostersysteem, met alle problemen die daarbij horen. Binnen drie maanden moet een antwoord komen en tot die tijd een tijdelijke oplossing voor collega´s die diensten willen ruilen.
2. De regeling voor zware beroepen opnemen in de cao. Binnen drie weken een positief antwoord.
3. Roosters/dienstregeling/werkdruk, Ook binnen drie weken een antwoord.
4. Communicatie met het personeel. Per direct verbeteren.

Ondertussen verschijnt in de NRC, 26 september 2025, een artikel over de problemen bij het GVB met het functioneren van het roostersysteem, Het wordt door meer vervoerbedrijven gebruikt, zoals de HTM in Den Haag. Daar zijn na een jaar de problemen nog niet opgelost en dreigt de bond met acties, wanneer dat eind van dit jaar nog steeds het geval is. Verder komt naar voren dat hoogleraren de geschiktheid van dit systeem betwijfelen voor de weerbarstige wereld die het openbaar vervoer kenmerkt. De werkelijkheid gaat de fantasie van programmeurs te boven, en je kunt niet alles in algoritmes kwijt. Uiteindelijk zul je roosteraars nodig hebben die het ook nog handmatig kunnen. Zeker in bedrijven met een hoog ziekteverzuim. Onder bus- en trampersoneel is dat ruim 10 procent. Ook moet duidelijk zijn wat de praktijk op de werkvloer is. Bij het GVB komen het contact en overleg met de werkvloer inmiddels op gang.

De muur van de directie

De gesprekken van het actiecomité met de bonden en de OR leverden op dat ze gezamenlijk zullen optrekken om de eisen ingewilligd te krijgen, desnoods via acties. Duidelijk werd ook dat de bonden en OR al geruime tijd op muren zijn gestuit in hun overleg met de directie. Dat het personeel is opgestaan, wordt als hoopgevend ervaren, evenals de inzet van het actiecomité.
De poging van "directeur Exploitatie" Rippens om het actiecomité uit te sluiten als gesprekspartner wordt door bonden en OR direct afgewezen. De eis is: een spoedig overleg met deelname van het actiecomité. Dat komt op 4 september en verloopt volgens alle partijen positief. Met als resultaat dat de directie op korte termijn verbeteringen in het vooruitzicht stelt. Wat hier nog aan vooraf ging, is dat het actiecomité de directie om informatie verzocht over de afwikkeling van storingen. Toen daar geen reactie op kwam, is besloten dat alle punten dezelfde hoogste prioriteit en een duidelijke einddatum moesten krijgen. Ook zijn er aanwijzingen dat de directie er op uit leek om wel gesprekken te voeren, maar zonder de bereidheid tot relevante toegevingen.
Het actiecomité roept na dit overleg in een 'update' de collega’s op om door te gaan hun klachten naar het speciale mailadres te sturen.

Uit het overleg volgt dat het actiecomité de lijst met verzamelde klachten heeft overhandigd aan de bonden, OR en directie; er zijn 31 punten besproken. In een procedure is vastgelegd deze lijst samen te voegen met de bevindingen uit de door het management georganiseerde 'sessies en klankbordgroepen'. Er volgen termijnafspraken (kort, middel en lang) over de voortgang van de afhandeling. Als blijk van goede wil, komt de directie over de brug met schoonmaakacties en nieuwe koffiezetapparaten. Ook zouden grote stappen zijn gezet voor aanpassingen van het softwaresysteem.
Verder wordt iedereen aangeraden bij eventuele problemen een servicenummer te bellen en zich via 'e-learning' in eigen tijd vertrouwd te maken met het roostersysteem. Alsof het zou helpen te leren omgaan met een niet adequaat systeem dat noodzakelijke functies niet kan uitvoeren. Bovendien wordt hiermee gesuggereerd dat het probleem de gebruiker zelf is. Het actiecomité blijft nadrukkelijk structurele verbeteringen eisen en geen lapmiddelen.
In een 'update' van 21 september bericht het comité over veel op de werkvloer gehoorde geluiden: het gaat niet snel genoeg, management doet toch wat het wil en we worden altijd belazerd.

Hoop en geblunder

In de aanloop naar een volgend overleg, begin oktober, krijgen enkele initiatiefnemers van de actie te maken met intimidatie door managers. Dit is gelijk het eerste onderwerp in de eerstvolgende bijeenkomst, waarin de directie met harde feiten wordt geconfronteerd. Zij zegt afstand te nemen van de intimidaties en actie te zullen ondernemen.
Eén van de andere onderwerpen betrof het omgaan met ziekmeldingen en de afhandeling van incidenten. Daarbij klinkt regelmatig dat het tegendeel van ondersteuning ervaren wordt.
De bedoeling is om via drie wekelijkse vaste overleggen 'alle zaken' te gaan behandelen. Zo kan een voortdurende controle op de voortgang worden gehouden door het actiecomité, de bonden en OR.
De stemming is dat op heel korte termijn de directie moet 'leveren'. Die overtuiging is er namelijk nog steeds niet. Is deze directie wel in staat de organisatie op de rails te krijgen? En als zij dat al zou kunnen, is dan de bereidheid wel aanwezig?
De vraag klinkt regelmatig of de bonden en OR wel aangehaakt blijven bij het actiecomité? Of zitten zij niet te wachten op deze vorm van drukuitoefening? Die zorgt er namelijk voor dat zij zich scherper moeten opstellen tegenover de directie, inclusief de durf om de confrontatie aan te gaan. Dat zijn ze niet (meer) gewend, het zal binnenkort moeten blijken.

De afgelopen tijd kwam het GVB bij herhaling negatief in het nieuws. Onder meer over het nalaten van hulp aan een collega die anderhalf jaar werd gestalkt door een collega die haar 'ex' was. Het management keek slechts toe, maar greep nooit in. Een gerechtelijke uitspraak veroordeelde het GVB tot de uitkering van een schadevergoeding aan deze vrouw.
Daarnaast is er zwaar geblunderd met ontbrekende vergunningen die in de bussen van het GVB aanwezig moeten zijn. Het gevolg was dat er vrijwel de hele dag geen bussen reden in Amsterdam Noord, dus veel gedupeerde reizigers. Bij deze kwestie is de rol van algemeen directeur Zuiderwijk als schandalig beoordeeld door zich te verschuilen achter een zogenaamde fout van een jaren geleden gepensioneerde medewerker. Dit terwijl vooraf, ook in de media, de betreffende politiecontrole op de vergunningen was aangekondigd. Dit voorval leidde op 8 oktober jongstleden tot een spoeddebat in de Amsterdamse gemeenteraad.

Directie onder curatele

Als enige aandeelhouder van het GVB heeft de gemeente een toezichthoudende taak. Vanuit de gemeenteraad kreeg wethouder Scholtes (D66) al vaker, na de nodige affaires, kritiek op het functioneren van de GVB-directie te horen. Een motie om de directie weg te sturen, werd afgewezen. Wel gaat de wethouder een extern onderzoek inzetten naar het op orde hebben van de processen van het GVB. Het is de zoveelste keer dat deze wethouder zich tegenover de raad moet verantwoorden over misstanden bij het GVB. Uit gesprekken met de directie en de Raad van Commissarissen komt steevast de reactie dat er aan verbeteringen wordt gewerkt.
De huidige positie van de directie komt erop neer dat zij min of meer onder curatele is komen te staan. De druk vanuit de gemeenteraad zal er hopelijk toe leiden dat ze het ontbrekende 'goed werkgeverschap' zal aanpakken. Vanuit de opdrachtgever, de Vervoerregio Amsterdam (VRA), wordt druk uitgeoefend door boetes op te leggen vanwege niet nagekomen contractafspraken over de dienstverlening aan de reizigers. En daar komt dan de druk bij vanuit vooral het rijdend personeel. De werkvloer is het zat: wegkijken, afschuiven, machtsmisbruik, stress, werken met defecte middelen, achterstallig onderhoud en tenslotte te worden afgerekend met onhaalbare opdrachten.

De overtuiging en de inzet van vooral het actiecomité geven hoop op verbeteringen. Ook valt te hopen dat de bonden en de OR een les hebben geleerd van de voorbije periode. Dat kunnen zij laten zien door samen met het Actiecomité op te blijven trekken om zo de muur te breken waarachter de directie zich lang heeft verscholen.
Een sociaal GVB moet een bedrijf zijn waar ieder gezond, veilig, gerespecteerd, gefaciliteerd en plezierig kan werken. Dat is wat de rechten van werkers minimaal in moeten houden. Dat is ook de basis voor de beste dienstverlening aan de reizigers. Met dat laatste,moet het toch 125 jaar geleden om begonnen zijn?

(1) Zie extra 497-1, 22 oktober 2023. Overgenomen, 3 december 2023 en extra 505-4, 11 februari 2024.
(2) Brief van Henk de Vries, lijn 4-12.