Verdiepingsdag Ledenparlement met twee tijdelijke toezichthouders
Wat voor soort vakbeweging willen we?
Erik Meijer (1)
Op vrijdag 3 oktober 2025 heeft het Ledenparlement van de FNV (LP) een ‘verdiepingsdag’ gehouden. Die was al eerder gepland, maar werd volledig gebruikt om de twee tijdelijke toezichthouders hun plannen te laten onthullen. Wat zijn ze van plan met de samenstelling van een nieuw Dagelijks Bestuur en een nieuw bestuursmodel van de FNV. Met een verwachte nadruk op het laatste.
Die toezichthouders, met de opdracht van de Ondernemingskamer naar aanleiding van de 'FNV-crisis' zijn: Lodewijk Asscher (onder meer oud-minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in "Rutte 2", 2012-2017) en Ton Heerts (onder meer oud-voorzitter FNV, 2012-2016).
Commissie uit LP
De aanloop naar die bijeenkomst met de tijdelijke toezichthouders was wekenlang geheimzinnig; ze wilden de FNV ‘redden’, maar hoe dat moest plaatsvinden bleef een verrassing. De begin september ingediende schriftelijke vragen van LP-leden werden afgedaan als tijdverspilling en niet beantwoord. Maar op 1 oktober jongstleden openbaarden ze delen van hun plan door een eigen 'rondzend-bericht' en twee kranteninterviews.
Voordien was gepland dat het LP in kleine groepjes uiteen zou gaan om het nog onbekende voorstel te bespreken. Uiteindelijk is afgezien van die groepjes en werd in plaats daarvan een commissie samengesteld om liefst voor eind oktober een mogelijk alternatief te formuleren en daarover het gesprek aan te gaan met de toezichthouders. Van die overleggroep maak ik deel uit, maar ik kan nog geen voorspellingen doen over de mogelijke uitkomst. Mijn onderstaande stuk over twee botsende oplossingsrichtingen was bedoeld om te voorkomen dat de LP-leden te afwachtend en onvoorbereid terecht zouden komen in die groepsgesprekken.
Twee modellen
* Model van bovenaf
Een efficiënt bedrijf voor informatie, bescherming en verzekering - vaak aangeduid als 'sociale ANWB'.
Het bedrijf wordt geleid door een relatief klein professioneel bestuur waarvoor de leden veelal van buitenaf zijn aangetrokken op grond van deskundigheid en andere ervaringen binnen het poldermodel. De voorzitter moet geen straatvechter of vooruit denker zijn, maar een extern afkomstige, rustige en onopvallende door anderen gerespecteerde overlegpartner. Zo komt er een einde aan het in de jaren zeventig door onze voorlopers, NVV en NKV, ontwikkelde model van een brede maatschappijkritische vakbeweging. Een vakbeweging die zich bemoeit met alles wat de samenleving voor ‘gewone mensen’ kan verbeteren en zich met name richt op een grotere zorgzaamheid, individuele hulp bij ontslag, lobbyen voor wetgeving en cao-overleg.
Daarin is de Werkorganisatie 'de eigenlijke vakbeweging', gedragen door mensen die door bezoldiging zijn vrijgesteld van ander werk. De vrijwilligers daaromheen worden vooral gezien als donateurs, propagandisten en contacthulpjes rondom de echte organisatie.
De zeggenschap dient welbewust niet te liggen bij eigengereide en kritische organen zoals Ledenparlement, sectorraden, aangesloten bonden, een congres of een groot Algemeen Bestuur dat de meningen van de basis vertegenwoordigt. Nadruk op ledendemocratie wordt ervaren als amateurisme en een bron van chaos, schadelijk voor de continuïteit en de financiële beheersbaarheid van het bedrijf. Een sterke Raad van Toezicht moet te allen tijde diep kunnen ingrijpen om de efficiëntie van het bedrijf te waarborgen en de werkorganisatie te beschermen tegen te veeleisende leden.
* Model van onderop
Een ledenvereniging voor belangenstrijd, betrokkenheid van onderop en verbetering van de samenleving.
De FNV is in de eerste plaats een ledenvereniging (en voor de aangesloten bonden: een federatie) die de maatschappelijke strijd voor verbetering voert. Ledenwerving, zeggenschap van de leden, kleinschalige organisatie-eenheden en een krachtige positie op de bedrijfsvloer. Vrije verkiezingen door een veelheid van leden met een uiteenlopende inbreng, zijn onmisbaar voor zo’n strijdorganisatie. Daarom is het belangrijk dat de bedrijfstaksectoren meer ruimte krijgen voor publiciteit, actie en ledenbetrokkenheid, meer vergelijkbaar met de huidige autonome bonden.
Het kleine Dagelijks Bestuur blijft ook in de toekomst omgeven door een veiligheidsgordel, het grotere Algemeen Bestuur dat het Dagelijks Bestuur al in de voorbereidingsfase in overeenstemming met de verwachtingen van de leden, helpt te handelen. Zo veel mogelijk worden de leden ingeschakeld om naar de bedrijven, de media en overheden zichtbaar te zijn als macht waarmee rekening moet worden gehouden. De leden hebben het voor het zeggen; het Algemeen Bestuur zorgt ervoor dat de werkorganisatie maximaal dienstbaar is aan de ledendemocratie en het ledenbelang.
De zeggenschap van de leden bij de grote keuzes over het doen en laten van onze vereniging/federatie ligt bij het Ledenparlement. Dat mag niet door beperking van de vergadertijd worden gehinderd in zijn taak om de grote lijnen vast te stellen en het bestuur te controleren. Vierjaarlijkse congressen zijn het moment om samen vast te stellen wat er wel of niet goed ging en hoe de komende jaren tegemoet gegaan worden. De Raad van Toezicht (die meer past bij een bedrijf) maakt op termijn plaats voor een Raad van Advies. Zoals op de brede interne FNV-verzoeningsdag aanbevolen is door de dagvoorzitter Eric Spaans op een landelijke kaderbijeenkomst, 16 juli 2025 in Amersfoort, met als motto "Herstel Vertrouwen".
(1) Ledenparlement, lid Senioren, 30-september 2025.
