Media een speelbal
Populisme en internet
Rob Lubbersen
In zijn beschouwing over het moderne populisme ziet Francis Fukuyama een hoofdrol weggelegd voor het internet (NRC 12-10-2025). Dankzij dat internet kunnen nepnieuws en complottheorieën razendsnel worden verspreid over enorme massa's mensen. Algoritmen zorgen ervoor dat de meest bekeken en sensationele verhalen een groot bereik krijgen. Of die nu waar gebeurd zijn of niet. Volgens Fukuyama interesseert het waarheidsgehalte de internetgiganten niet echt. Ophef scoort en draagt bij aan hun winsten.
Fukuyama is niet de eerste die een medium aanwijst als een belangrijke speler in het wereldgebeuren.
Sturing en kwade opzet
In haar veelomvattende boek over de geschiedenis van de Verenigde Staten (Deze Waarheden, 2018) doet Jill Lepore dit ook. Zij verknoopt de historie van Amerika voortdurend met de ontwikkeling van de media, met de middelen voor nieuwsvoorziening en communicatie. Ze beschrijft de effecten op de maatschappij van de komst van kranten, de telegraaf, de fotografie, en later de telefoon, de radio, de film, en nog weer later de televisie, het mobieltje en internet.
Bij elke technologische vernieuwing laaien aanvankelijk de idealen op: Méér spreiding van kennis en wetenschap, méér vrijheid en democratie. De pioniers waren vaak profeten van de vooruitgang! Maar zodra het Grote Geld zich er mee gaat bemoeien, gaat het mis. De media worden een speelbal van de grote ondernemingen. Van de krantenmagnaten tot en met de 'techgiganten'. Dan slaat de balans door naar manipulatie, commercie, winstbejag en handhaving van het kapitalistische systeem.
Meer dan Fukuyama wijst Lepore er op dat er vrijwel altijd sprake is van sturing en kwade opzet. De grote bazen laten hun media niet helemaal over aan de algoritmen. Het gaat om meer dan winst alleen. Ze geeft voorbeelden van bewust ingrijpen in rechtse en conservatieve richting. Zoals het succesvol verdacht maken en dwarsbomen van een voor iedereen toegankelijke openbare gezondheidszorg. Dat gebeurde al in een mediaoffensief ten tijde van en tegen president Truman in 1945. De mediaconcerns staken miljoenen dollars in Campaign Inc om zijn voorstel voor meer publieke zorg af te schilderen als een ‘socialistisch complot’. Toppsychologen en andere wetenschappers lieten zich inhuren om die boodschap er bij ’de mensen thuis’ in te hameren. Onlangs werd dit weer opgepikt om de plannen van Clinton en Obama te dwarsbomen. Zo werd de totale afbraak van Obama Care onder Trump voorbereid.
Alles voor de instandhouding van het vrije ondernemerschap. Van neutrale of waardevrije media is bij Jill Lepore in de verste verte geen sprake.
