Geen klimaat neutrale productie
Zonder groen staal moeten de staalproducenten beven
Kai Schöneberg (1)
In januari 2025 had Friedrich Merz [sinds 6 mei 2025 bondskanselier] het gezegd - en kreeg heel wat kritiek - hij geloofde niet dat de snelle overstap naar de groene staalproductie in Duitsland succesvol zou zijn. Er is niet genoeg goedkope, groene waterstof en een 'groene' ton staal is minstens 300 euro duurder dan de conventionele. Het was verkiezingstijd, slechts een dag later relativeerde Merz zijn verklaring, zodat er rust was.
Er heerst onrust. In de staalindustrie, bij de werkers van de Duitse Arcelormittal Stahlwerke.(2) En voor degenen die zich zorgen maken over de klimaatdoelstellingen van Duitsland en de ecologische transformatie van de energie-intensieve staalindustrie. De Duitse decarbonisatie strategie heeft een bittere tegenslag moeten doorstaan: de fabrieken voor plaatstaal in Bremen en Eisenhüttenstadt zullen niet worden gemoderniseerd voor de productie van groen staal, kondigde Arcelormittal recent aan. Reden: de politieke, energie- en marktgerelateerde basis voorwaarden hebben zich niet in de verwachte richting ontwikkeld.
Afwijzing subsidies
De op de markt verkrijgbare 'groene waterstof', dat wil zeggen: geproduceerd met hernieuwbare energiebronnen, is in Duitsland te duur, net als de elektriciteit die ook nodig is voor de productie van staal. Daarom wil Arcelormittal niet eens gebruik maken van 1,3 miljard euro aan subsidies van de federale overheid en de deelstaten.
Oorspronkelijk wilde de groep tegen 2030 een hoogoven in Bremen en Eisenhüttenstadt vervangen door elektrische vlamboogovens en een zogenaamde directe reductie-installatie (DRI). Er wordt gebruik gemaakt van aardgas of waterstof om zuurstof uit het ijzererts te halen. Dat in plaats van steenkool en cokes, zoals in een klassieke hoogoven. De nieuwe installaties zullen in de toekomst op groene waterstof worden aangedreven, zodra deze goedkoop en in voldoende hoeveelheden beschikbaar is.
Klimaatkiller staalproductie
Zo kan jaarlijks tot 5,8 miljoen ton koolstofdioxide worden bespaard, hetgeen schadelijk is voor het klimaat en 3,8 miljoen ton CO2-gereduceerd staal kan produceren. Dit zou een enorme invloed hebben gehad op de lokale uitstoot. De sector is één van de grootste klimaatmoordenaars. Alleen al de staalfabriek in Bremen met zijn 3.200 werkers is verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de totale broeikasgasemissies van de deelstaat.
Niet alleen hun banen zijn nu in gevaar. De stap is ook een harde klap voor de klimaatneutrale transformatie van de staalindustrie in Duitsland als geheel. Naast het Arcelormittal-project hebben ook de bedrijven Salzgitter, Thyssenkrupp en SHS (Stahl-Holding-Saar) subsidiebesluiten ontvangen voor een totaalbedrag van ongeveer 5,6 miljard euro.
De uitvoering van deze projecten is al aan de gang, zei het Bondsministerie van Economische Zaken. Thyssenkrupp had echter ook al getwijfeld over de uitvoering van zijn plannen. De achtergrond hiervan is echter ook de geplande reorganisatie van de groep. De staaldivisie moet worden verkocht of naar de beurs worden gebracht. Thyssenkrupp heeft al aangekondigd dat het 11.000 banen in de sector wil schrappen.
De beslissing is een enorme tegenslag voor de Duitse vestigingen van Arcelormittal, zegt Rudolf Hickel, econoom en staalexpert in Bremen. Maar het in Luxemburg gevestigde concern heeft alleen tegen zijn Duitse vestigingen gekozen en voor zijn Franse, omdat de subsidies in het buurland hoger zijn, aldus Hickel.
Een maand geleden kondigde Arcelormittal aan dat het 1,7 miljard euro zou investeren in een klimaatneutrale productie van zijn fabrieken in Fos-sur-Mer en Duinkerken. Salzgitter AG benadrukte dat het op 'Grünstahl' zou blijven vertrouwen. De annulering van Arcelormittal is echter een duidelijk signaal dat de randvoorwaarden voor transformatieprojecten moeten worden verbeterd.
Alleen defensie-industrie eist meer staal
De staalproducenten in dit land hebben ernstige problemen. De energiekosten zijn hoog, de vraag verzwakt vooral vanuit de auto-industrie en de machinebouw. Alleen de defensie-industrie heeft momenteel meer staal nodig. Defensiebedrijven zoals Rheinmetall roepen binnenlandse producenten al op om meer militair geschikt metaal te produceren.
Maar dat duurt lang. Ondertussen kreunt de industrie onder goedkope aanbieders uit het Verre Oosten, vooral uit China. De export naar de Verenigde Staten neemt af vanwege de importtarieven van Trump. Voormalig minister van Economische Zaken Robert Habeck (Groenen) had herhaaldelijk het belang van de sector voor Europa benadrukt, om buiten het klimaataspect de gigantische subsidies te rechtvaardigen: In tijden van geopolitieke instabiliteit kan Duitsland het zich niet veroorloven om afhankelijk te worden van derde landen aan het beginpunt van duizenden industriële waardeketens.
Sector met CO2 nauwelijks in staat om te overleven
Het is moeilijk voor te stellen dat 'emissie-intensief' staal uit Europa concurrerend kan blijven zonder CO2-veranderingen. In de Europese emissiehandel zullen de overeengekomen prijzen voor elke ton broeikasgas de komende jaren gestaag stijgen. Door CO2-verontreinigd staal zal op de lange termijn niet meer op de markt kunnen worden gebracht, voorspellen experts.
Ines Schwerdtner, partijvoorzitter van die Linken, sprak daarom van een alarmsignaal voor de industriële locatie Duitsland. SPD-fractievoorzitter Armand Zorn benadrukte dat er een industriebeleid op de lange termijn nodig is: Omdat het duidelijk is dat decarbonisatie ook economisch moet zijn voor onze industrie. De politiek zou bijvoorbeeld in de spoorbouw een quotum voor groen staal kunnen vaststellen om de vraag stabiel te houden.
IG Metall riep kanselier Friedrich Merz op een crisistop over staal bijeen te roepen. De voor volgende week geplande bedrijfsvergaderingen in de Bremer staalfabriek werden geannuleerd, in plaats daarvan werd het personeel opgeroepen voor een bijeenkomst.
(1) Redacteur Tageszeitung, sinds augustus 2024 'sabbatical'. Eerder geplaatst, in TAZ, 20 juni 2025: Ohne grünen Stahl müssen Stahlkocher zittern. Vertaling/bewerking: Ab de Wildt.
(2) ArcelorMittal is de op één na grootste producent van staal ter wereld, met een productie van 58 miljoen ton staal in 2023. De onderneming beschikt over 37 staalfabrieken in zestien landen en twaalf mijnbouwoperaties in negen landen. Bron: wikipedia
Arcelormittal wil zijn Duitse fabrieken uiteindelijk toch niet omvormen naar groen staal. Dit is een gevaar voor de hele sector en duizenden arbeidsplaatsen.
