Een gele vakbond

Macht - je bijt niet in de hand die je voedt

Ab de Wildt

Een gele bond of gele vakbond is een vakbond die is opgericht door een overheid, door een werkgever of onvoldoende onafhankelijk is van die werkgever.' Zo luidt de omschrijving bij Wikipedia. Voor mij gaat het hier om of onvoldoende onafhankelijk. Misschien ooit in Nederland zijn de vakbonden opgericht door arbeid(st)ers met hun vertegenwoordigers. Maar laat ik het overzichtelijk houden: voor mij is in de 21ste eeuw die onafhankelijkheid van ondernemers beslist niet duidelijk.

Ledenaantallen zijn vaak ondergeschikt aan de onderhandelingen. Er zijn twee grote bonden en vele tientallen kleine. De ondernemer kiest die bond uit, waarmee hij het meeste uit het vuur kan slepen. De bonden onderling bestrijden elkaar vaak hevig. De onderlinge profileringsdrang is hoog.

De macht om mee te praten

Niet het belang van de arbeiders staat op de eerste plaats, maar wie in woorden de beste belangenbehartiger is. Komt de FNV met een looneis van zo'n 14 procent (wat totaal niet afwijkt van eerdere looneisen, omdat de inflatie zeker tien procent is) volgt het CNV met een voorzichtige eis van vijf tot tien procent (wat gezien de inflatie een achteruitgang is). Interessant is om te weten hoe deze looneisen tot stand komen. Op de hoofdkantoren zitten economen die weten hoe het moet en in kunnen schatten waartoe werkgevers bereid zijn. Een beetje onderhandelingsruimte en na veel bombarie wordt een looneis van twee of drie procent binnengehaald, Voor de poorten van de hel weggesleept? Dit resultaat betekende in ieder geval deze eeuw een achteruitgang. Hier begint de beïnvloeding van werkgeversbelangen al.

Ingrid Thijssen Tuur Elzinga
Stichting van de Arbeid - de twee voorzitters: Ingrid Thijssen (VNO-NCW), Tuur Elzinga (FNV).

Het gaat om de macht om mee te praten. Het is niet voor niets dat een partij als de SP de voorzitter van de FNV heeft voortgebracht: klaar voor de macht. Overigens, waar komt het geld vandaan om zo'n organisatie als de vakbeweging te draaien. Een groot gedeelte komt simpel uit eigen vermogen, het geld dat verdiend wordt met het kapitalistische vehikel van beleggingen, en uit de werkgeversbijdragen. Zonder cao geen werkgeversbijdrage. Je bijt niet in de hand die je voedt. Samen met de werkgevers worden de oplossingen bedacht die passen bij de bereidheid van de werkgevers. Ondanks de aai en klap van het moderne onderhandelen bij de FNV (vicevoorzitter, Zakaria Boufangacha, de Volkskrant, 4 januari 2023).

Old boys netwerk

de nieuwe bonzen

Bestuurder zijn bij de vakbeweging is een vak en geen roeping meer. Ze doorlopen dezelfde opleidingen als hun natuurlijke vijand, de kapitalist (minimaal HBO of universitaire opleiding) en gaan naar dezelfde cursussen om hun ego te verdiepen, bij te spijkeren, op te frissen en om te gaan met weerstand. Ze ontmoeten elkaar bij dezelfde clubs SER, WRR, pensioenfondsen en ander adviesclubs. Misschien is de term 'old boys netwerk' wel van toepassing. De uitzonderingen daargelaten natuurlijk, want die zijn er ook. Het zijn geen arbeiders meer. Lobbyen is de laatste tijd zeer in het nieuws. Ik vermoed zo maar dat Tuur en Ingrid elkaar vaak onofficieel bijpraten. Hoewel velen proberen ons anders te doen geloven, de tegenstelling arbeid/kapitaal bestaat nog steeds.

Het kapitalisme viert hoogtij. De economie wordt niet meer gestuurd door wat de mensheid nodig heeft, maar waar het meeste te verdienen valt. Misschien een open deur. Maar op de aandelenbeurzen wordt het meeste geld verdiend. De veertig bedrijven die de DAX (Duitse aandelenbeurs) leiden, betalen het eerste kwartaal van 2023 aan hun aandeelhouders 54 miljard euro extra uit. Kortom, de kapitalistische economie is leidend in handelen en denken. En de vakbeweging voegt zich daarin. Zonder zich te bekommeren om de gevolgen voor het klimaat, de mensheid, niet-leden en leden. Om me tot Nederland te beperken, ondanks alle mooie woorden over hoe het zou moeten, deelt de factor arbeid steeds minder in de koek, er wordt zelfs gesproken over werkende armen.

Zes handen op een buik

Waar komt mijn laatste, grootste irritatie vandaan?
De pensioenen. Hier wordt al heel lang over gesproken. Soms met leden. maar veel met ondernemers en overheid. Het is toch heel gek dat over mijn niet uitbetaalde loon - mijn pensioenpremie -, gesproken wordt met ondernemers en overheid. In mijn visie: waar bemoeien ze zich mee? Het is toch mijn/ons geld.
Ieder keer komt de stelling 'in de toekomst is het pensioen onbetaalbaar' ter tafel. De simpelste vraag voor wie het onbetaalbaar wordt, is nooit gesteld. Had de vakbeweging dan meer eisen moeten stellen vanaf de 21ste eeuw en waarom heeft ze dat niet gedaan?. En waarom zit ze in de. besturen van de pensioenfondsen? Werkgevers willen in hun streven naar winstmaximalisatie natuurlijk van alle kosten af, dus ook pensioenkosten, en de vakbeweging praat ze naar de mond. Logisch, denk ik, omdat ze onderdeel is van het kapitalistische systeem - maar goed voor de arbeiders?

Met gestrekt been wordt de oppositie binnen de vakbeweging onderuit gehaald. Naar werkgevers toe wordt gesuggereerd het onderste uit de kan te halen. Over de overheid wordt niet gerept, behalve dat het een gegeven is. Maar na jaren van praten – ik noem het bewust geen onderhandelen – is het akkoord voor de leden een vaststaand gegeven. Maar wat blijkt als de discussie in de Tweede Kamer gevoerd wordt? Opeens worden heel snel nieuwe deelakkoorden gesloten. De leden spelen hierbij totaal geen rol. Over mijn/ons geld een bijzondere situatie. Een zelf bedachte deadline is leidend. Dus we gaan over enkele jaren naar de knoppen, als we nu niet snel besluiten. Maar de glazen bol kan geen uitstel van een paar maanden voorspellen. De leden van de bond moeten het doen met de uitleg van de specialisten binnen de vakbeweging. Kritische vragen werden terzijde geschoven, maar de Tweede Kamer heeft er vele duizenden uren aan besteed en snapte er nog steeds weinig van, De parlementariërs hebben nog veel meer vragen gesteld dan de vakbondsleden. En als een groep politici met alle ondersteuning van specialisten er al bedenkelijk tegenover staat, waarom dan met een gestrekt been de oppositie binnen de vakbeweging te lijf gaan?

Aandelen/beleggingen

Het nieuwe pensioenakkoord met de vele open einden en een ingangsdatum ver in de toekomst drijft de arbeider in de hoek van de aandeelhouder/kapitalist, want zijn toekomst hangt af van dat kapitalistische tweetal 'aandelen/beleggingen'. Zo dringt het kapitalistische denken langzaam maar zeker door in iedere vezel van ons bestaan. Een ontwikkeling die al jaren gaande is. In de jaren negentig van de vorige eeuw propageerde de vakbeweging dat arbeiders aandelen in hun bedrijf moesten kopen om invloed uit te oefenen. Dus om mee te denken met de werkgevers: waar kunnen we de grootste winst halen.

Nu het aantal kleine particuliere beleggers een spectaculaire groei heeft doorgemaakt, wordt de laatste stap gezet. Hoe vul je je toekomst in? Door te speculeren met je pensioen. Dus een zorgeloos bestaan door te investeren in olie, wapenindustrie en windhandel. Of slaan we een andere weg in? Wier belangen worden nu behartigd, is de vraag die ik me stel. Een duidelijk antwoord kan ik niet geven, slechts voor een deel. Een humaan kapitalisme bestaat niet. Winstmaximalisatie gaat altijd ten koste van al het andere. Een groot deel van de arbeiders, hier en elders in de wereld, profiteert er niet van. Als de bond dat wil, is ze dan geen gele bond?

S symbool