Canadian Auto Workers - lean production

Laat je niet gek maken door de konkurrentie

Een minuut heeft zestig sekonden. Zorg dat je ze één voor één nuttig gebruikt! Weg met de loze ogenblikken! Weg met de technies geschoolde en ervaren arbeiders! Wat moet je met die dure lui als iedereen in een paar uur tijd dit werk kan leren? Kreten van het management in de auto-industrie in Canada, waar druk geëxperimenteerd wordt met 'slanke produktie', een ander woord voor goedkope produktie. De Canadian Auto Workers (CAW) is een bond die hiervan een hoofdthema heeft gemaakt. Herman Rosenfeld van de CAW wilde de europese kollegaas graag vertellen over de ervaringen met het bevechten van de grenzen van de slanke produktie. Hij diskussieerde onder andere in het amsterdams vakbondskafee van Solidariteit.

De canadese bond weet belangrijke historiese verschillen aan te wijzen met de vakbondsstrijd in de Oude Wereld (de politieke samenhang, arbeids-wetgeving, strijdtraditie, strategie), maar belangrijker is de overeenkomst: "We zitten opgescheept met, soms letterlijk, dezelfde kapitalisten." Sinds enkele jaren is de 'slanke produktie' onder ondernemers bijzonder in zwang.

In het verhaal van Herman Rosenfeld zit een benadering die weliswaar geheel in canadese en noordamerikaanse toestanden is ontstaan, maar daarom niet minder de nederlandse industriearbeid(st)er en de bonden een spiegel voorhoudt.

'Wij'

Herman, zelf opgewerkt van auto-assembleerder tot scholingsmedewerker, brengt ons in herinnering dat zorg voor de konkurrentiekracht van de bedrijven niet het doel van de vakbeweging mag zijn. "Als we dat aksepteren, wordt alles ondermijnd waar de vakbond voor staat. Dan zal tenslotte de dwang van de konkurrentie alle terreinen van de maatschappij overheersen en de vervulling van onze eigen behoeften worden uitgesteld tot een onbereikbare toekomst." Hierbij schiet natuurlijk meteen Timmer in onze gedachten die steeds roept dat 'wij' de konkurrentie met Zuidoost-Azië aan moeten gaan. De bewierookte Philipsbaas vergeet alleen een beetje dat het de arbeiders in die landen ontbreekt aan demokratiese rechten. Die rechten worden afgedaan als zinloos en kostbaar. Begrijp toch dat de koncerns alleen maar het beste met je voor hebben. Meer heb je niet nodig!

Eigen agenda

De CAW splitste zich tien jaar geleden af van de Union of Auto Workers (UAW), omdat deze noordarnerikaanse bond verloren veldslagen met Ford, Chrysler en General Motors voorstelde als de Nieuwe Realiteit. Koncessies werden verkocht als overwinningen ('win-win') en Vernieuwende Doorbraak. Het gevaar is dan levensgroot aanwezig dat de bond het beleid van het management gaat promoten in plaats van de verdediging van de arbeidersbelangen. De CAW vreest dat in deze verhoudingen ook werkzekerheid, lonen, levensstandaard en kollektieve voorzieningen als 'problematies' worden afgeschilderd. Dat zijn immers allemaal zaken die de konkurrentiekracht ondermijnen.

Nog linker wordt het, zo stelde David Robertson van de CAW op een konferentie over slanke produktie in Duitsland dit voorjaar, wanneer ons via deze nieuwe ekonomiese orde wordt ingeprent dat er geen alternatieven zijn. En dat we ons allemaal maar hebben te schikken in het meedenken met het bedrijfsleven. De UAW dreef inderdaad die kant op en zette samen met het management in de bedrijven allerlei samenwerkingsorganen op. Ook op een nivo dat de afzonderlijke bedrijven overstijgt, werd een Slagvaardige Koalitie gesmeed. In deze verloedering vonden de canadese arbeiders opnieuw de eigen agenda uit en zagen zich genoodzaakt de UAW te verlaten. Daarop werd de eigen bond opgericht. Dat schijnt in die streken gewoon te kunnen.

Sociale beweging

De afsplitsing van de UAW bracht scherp voor het voetlicht dat een bond vooral voor de belangen van de arbeider op moet komen. Alle mooie praatjes over partnerschap ten spijt, de arbeider blijft voor het kapitaal gewoon een kostenpost. En omdat het kapitaal met zijn konkurrentieneurose de hele maatschappij probeert te domineren, oriënteert de CAW zich niet alleen op de politiek in de bedrijven, maar probeert ook een deel te zijn van een sociale beweging. Er werden onder andere pogingen gedaan om het vrijhandelsverdrag tussen Canada, de Verenigde Staten en Mexiko (NAFTA) tegen te houden.

Herman Rosenfeld was verbaasd over de europese bonden die nauwelijks verzet hebben geboden tegen de europese eenwording: "De mogelijkheden van het kapitaal om hun investeringen zo maar te verplaatsen is niet in het belang van de werknemers. Dat kost werkgelegenheid. De vrijhandel mist elke vorm van demokratiese kontrole."

Ook de politieke partijen die voor vergaande bezuinigingen op de kollektieve voorzieningen stemmen, vinden de CAW tegenover zich.

Binnen de bedrijven probeert de CAW de slanke produktiemethoden aan banden te leggen. Slanke produktie wordt nogal eens gepresenteerd als een nieuw management-koncept, maar het is in feite zo oud als de boonarbeid zelf. Dat het omgeven is met uitvoerig wetenschappelijk onderzoek en ideologiese praat over globalisering, internationale konkurrentie en het zogenaamd noodgedwongen samen optrekken van arbeider en kapitalist, verandert weinig aan het oorspronkelijk karakter ervan. Maar die konstatering maakt het voor de CAW niet eenvoudiger het tij te keren. De bond moet hard knokken om de industrie-arbeiders er van te doordringen dat het mogelijk is dit proces te stoppen en op te komen voor de eigen alternatieven.

Vergrootglas

Rosenfeld legt uit dat het management een zeer gedetailleerde studie maakt van elke handeling die aan de produktielijn wordt verricht. Het werk wordt in kaart gebracht en voor elk individu gestandaardiseerd. Met een vergrootglas wordt nagevlooid waarom de vrouw of de man een stap naar links maakt, waarom het onderdeel niet in een andere stand aangevoerd kan worden. Als iemand te lang staat te klunzen, wordt de slanke werker via een luide piep door de lopende band tot spoed aangezet. Soms blijken onderdelen slecht te passen, waardoor het te lang duurt voor de delen aan elkaar zitten. Dan krijgt een ander bedrijf de opdracht die onderdelen te maken, zodat het wel binnen de drie sekonden vastzit. Niets wordt nagelaten om de touwtjes aan te trekken.

Bij het noodzakelijk verlaten van de lopende band, worden door de teamleider de nodige problemen gemaakt, want absenteïsme moet door het team opgevangen worden. Waar bedrijven de grenzen van veiligheid en gezondheid overtreden, probeert de CAW de produktielijnen te stoppen. Ook worden de door bedrijven in het leven geroepen kwaliteitscirkels gebruikt om de zwaarte van het werk aan de orde te stellen. Dit gewroet brengt in elk geval een bewustwording onder werkers op gang, zodat het management er minder in slaagt zijn bedoelingen tot wet te maken. Door de akties worden de bedrijven gedwongen met de bond te onderhandelen over de grenzen van slanke produktie.

Eigen onderzoek

Het management speurt driftig met allerlei onderzoeken hoe het nog goedkoper en sneller zou kunnen. De CAW komt dan steevast op de proppen met haar eigen onderzoeken naar de gevolgen voor de arbeidsomstandigheden en zet die tegenover die van de bedrijven. Opmerkelijk is dat de CAW bij machte is in dit strenge regime zijn eigen mensen in de fabrieken te laten rondlopen om eigen onderzoek te doen. De uitkomsten daarvan worden met wisselend sukses ingebracht in de CAO-onderhandelingen, die overigens door gekozen vertegen-woordigers uit de bedrijven worden gevoerd. Een ons ook bekende techniek is de uitbesteding van delen van de produktie, wanneer het management die produktie in het eigen bedrijf niet tegen de zelf vastgestelde prijs weet te realiseren. "Denk je nou heus dat de fabrieken zich aanpassen aan de mogelijkheden van het menselijk lichaam als je daar niet op wijst, als je je daar niet zelf mee bemoeit?" De CAW traint haar leden in ergonomie en in de aanpak van verbeteringen. Ook eist de bond dat de bedrijven gedeeltelijk arbeidsongeschikten een baan geven en daar op de werkplek ook voorbereidingen voor treffen.

Net als hier remt de onzekerheid over het voortbestaan van de werkgelegenheid de mobilisatie voor betere werkomstandigheden. Hoewel het voor de gezondheid en werkgelegenheid niet verstandig is veelvuldig en langdurig over te werken, gebruiken de arbeiders graag de extra verdiende centen om hun lonen aan te vullen. Ook wordt er met overwerkgeld een bodem gelegd voor een appeltje voor de dorst bij werkloosheid of voor de oude dag. Rosenfeld pareert in dit verband de kwasi psychologiese theorie over het ik tijdperk: "Als links geen oplossingen biedt, zoeken de arbeiders het in een individuele strijd."

Frans Geraedts (AbvaKabo)