Kaderleden bij NS - geen kruiers van het bondsbeleid

FNV Bondgenoten wenst geen klokkenluiders

Terwijl de FNV een campagne is begonnen ter bescherming van de 'klokkenluiders', worden kritische kaderleden van de sector spoorwegen van FNV Bondgenoten weggezet als 'bondsbeschadigers', een kleine radicale groep die volgens de woordvoerster van de bond "beter gebekt is dan het gros van de leden" (NRC Handelsblad, 21 april 2000).

Behalve dat deze kaderleden zich druk maken over de sociale veiligheid op de treinen en voorzitter De Vries, begin februari van dit jaar, opriepen een solidariteitsverklaring uit te spreken ten gunste van de stakende Franse vrachtwagenchauffeurs, verdedigden zij afgelopen maanden de vakbondsdemocratie in hun sector. Voor bestuurder Vlek, die hen niet loyaal met de bond vond, was dit aanleiding om zijn functie als eerste onderhandelaar neer te leggen. Zijn opvolger moet volgens een anonieme bron in 'het apparaat' (Trouw, 27 april 2000) "die radicale kern voor eens en voor altijd elimineren." En daarmee wordt de klok geluid uit de tijd van de koude oorlog.

Beschadiging van de bond

Eerder had Vlek ook al stevig gereageerd op de kritiek die hij kreeg van onder andere de Amsterdamse afdeling van de sector spoorwegen. Het betrof een ernstige kritiek op een akkoord dat met de directie van NS door de bonden was afgesloten, waarin Vlek het hem gegeven mandaat te buiten was gegaan. Vlek (in een brief van 10 maart 2000): "Ik beschouw jullie reactie en de wijze waarop jullie er ook nog mee naar buiten willen als een beschadiging van mij als persoon en onderhandelaar en misschien nog wel erger een beschadiging van de vereniging FNV Bondgenoten waarmee jullie uitsluitend anderen helpen en zelfs je eigen positie als kaderlid beschadigen. (...) Als dat de houding is van kaderleden, en ik zeg het heel hard, dan wens ik niet met zulke kaderleden te werken."

Waarover ging dit akkoord?

Al tijden probeert NS een beleid door de te voeren dat de naam "Bestemming klant" heeft gekregen. Eén van de onderdelen heet "Procesvereenvoudiging". Daar achter schuilt een ander begrip, "productgericht" rijden en dat wil zeggen: aanzienlijk minder variatie in de ritten, dus saaiere diensten en herhalende roosters en vooral minder tijd tussen de verschillende ritten. Het beruchte steeds terugkerende 'rondje om de kerk'. Andere onderdelen van deze ingrijpende reorganisatie gaan over de bestrijding van de agressie op de treinen en de dienstverlening op de stations en hebben gevolgen voor de omvang en de taken van het personeel.

Dolk in de rug

Wat voor soort akkoord was het?

Vlek was van mening dat over deze zaken een zogenaamd principeakkoord was gesloten. In het onderhandelingsjargon betekent dit dat werkgevers en werknemers zich daaraan verbonden hebben. Een eventuele wijziging zou leiden tot een "ernstige vertrouwensbreuk" tussen de onderhandelaars en degenen die zij vertegenwoordigen. Het gevolg van zo'n akkoord is dat het met een positief advies aan de leden wordt voorgelegd. De kaderleden daarentegen vonden dat Vlek met name op het onderdeel "productgebonden inzet" het hem verleende mandaat overschreden had en NS te weinig weerwerk had gegeven. Ze spraken dan ook van een 'onderhandelingsresultaat'. En dit houdt in dat de leden het als een 'neutraal advies' gepresenteerd dienen te krijgen. De kaderleden weigerden een positief advies te geven en eisten hun vrijheid tot kritiek in de ledenvergaderingen.

Brieven, e-mails en discussies gingen over en weer. Vlek sprak van "een dolk in de rug" en eiste herstel van de bondsdiscipline. Een motie van Alkmaarse leden in de sectorraad, 12 april, om de onderhandelingen open te breken en te hervatten werd door Vlek beschouwd als een 'motie van wantrouwen' en afgewezen. Een andere motie om het akkoord aan te passen "en de pijnpunten eruit te halen" haalde het wel.

Vlek trok daaruit de conclusie dat hij in de steek was gelaten en vertrok. De kaderleden besloten, ondanks de opgelopen kater, de 'pijnpunten' bij de nieuwe onderhandelaars te bezorgen. Het NS-management en het bondsbestuur betreurden het vertrek van een kundig onderhandelaar "ten zeerste". De kaderleden werden in diverse kranten via 'ingewijden in het bondsapparaat' zwart gemaakt; ze terroriseren de leden, zijn speelbal van een radicale politieke splinterpartij en heten 'radicalo's'. De voorzitter van de sectorraad trok zich, zwaar teleurgesteld in de bondsdemocratie, terug. De bedrijfsgroepmanager van FNV Bondgenoten zei: "We moeten het vertrouwen van die leden zien te herwinnen." Dat is mooi en misschien krijgen ze over een tijd wel een lintje, de vraag is echter: wanneer zullen bestuurders als Vlek er nou eindelijk eens achter komen dat zij de bond niet zijn.

Hans Boot