Redactioneel

Levenslang werken

Nederland staat een grote ramp te wachten. Het moment nadert dat er meer vacatures zijn dan werklozen. Er zijn te weinig mensen. Helaas is de klonenwetenschap nog niet zo ver dat via de muis en een klik op de genenknop jongvolwassenen gebaard kunnen worden. Bovendien zijn er hier en daar wat ethische aarzelingen. Mocht de arbeidsmarkt omklappen, kunnen die klonen dan wel met een zelfde klik weer afgevoerd worden? Zoals zo vaak in dit soort penibele situaties staat er iemand op met een even eenvoudige als briljante oplossing. Vlak voor het einde der dagen en het millennium verheft zich een moeder des vaderlands. Eerlijk gezegd is het onbegrijpelijk dat anderen, vóór Jorritsma, daar niet aan gedacht hebben. Niettemin is het reddingspan zo'n eminent voorbeeld van de zegevierende rede dat wij - eenvoudige, gestresste en naar vrije tijd hunkerende zielen - haar slechts in jaloerse bewondering kunnen aanhoren. Ze heeft gelijk. Als de wetenschap ons in de steek laat, moeten we bij het gezonde verstand te rade gaan. Het hele kabinet luisterde ademloos naar haar heldere en beknopte inleiding. 'Het moet uit de lengte of uit de breedte komen, in ieder geval gaat de handrem er af, de Nederlander moet langer werken.'

Dit was het beslissende stukje van de puzzel. Al eerder was gedacht aan een arbeidsplicht voor asielzoekers en bijstandsvrouwen met jonge kinderen, aan een strengere sollicitatieplicht met 'financiële prikkels' voor werklozen en aan de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Jorritsma, Zalm, Kok en De Vries vonden dat wel aardige ideeën, maar er ontbrak wat. En dat is gevonden, op 8 november 1999. Om te beginnen in het onderwijs. Daar lopen de problemen zo uit de hand en hebben de juffen en meesters zo veel respect voor het lot van de kinderen dat ze uit bittere nood hun atv-dagen laten oplopen tot twee 'sabbatical years', die ze ooit hopen te mogen opnemen.

Op dezelfde dag komt een onderzoek vrij waaruit blijkt dat er "een onrustbarend groot tekort aan directeuren en adjunctfuncties in het basisonderwijs" bestaat. Oorzaak: veel te lage salarissen en veel te hoge werkdruk. En wat te denken van de klacht van 60 procent van de beroepsbevolking dat het werk te zwaar is? En van de snelle groei van het aantal arbeidsongeschikt verklaarden 'op psychische gronden', met name jongeren en vrouwen? En van het feit dat ongeveer een derde van de beroepsbevolking een derde van haar arbeidstijd overwerkt? En mensen met een volledige baan een reële werkweek hebben van 45 uur, waarvan het overwerk vaak onbetaald blijft? Is het gek dat slechts een derde van de mensen tussen de 55 en 65 jaar nog betaald werk verricht?

Zo moeizaam als de arbeidstijd mondjesmaat verkort is, zo gemakkelijk wordt voorgesteld die tijd te verlengen. De arbeidsmarkt wordt 'krap' genoemd, inderdaad voor de werkgevers; voor de werknemers en werkneemsters is ze ruim. Zo gezien is de ramp van de vrienden van Jorritsma een gouden tijd voor ons en onze vrienden. Aan het feit dat de gelukkigen onder ons in de bewierookte keuzemaatschappij wat te kiezen hebben, moet kennelijk een einde gemaakt worden. Want mocht de conjunctuur omslaan, wordt atv opnieuw een heel gevecht. Dan gromt de oude Marx weer: zonder arbeidsreserveleger geen kapitalisme.

Redactie