Buitenland - arbeidersbeweging in Turkije in 1998

Het andere panorama

Een dictatoriaal, maar zonnig land dat graag aansluiting wil bij de Europese Unie, dat is zo ongeveer het beeld van Turkije in Nederland. Dat er een klassieke strijd gevoerd wordt tussen kapitaal en arbeid, zullen weinigen beseffen. Een strijd die in 1998, vergeleken met de voorgaande jaren, directere vormen heeft aangenomen. In het bijzonder tegen de privatiseringsgolf en de vakbondsbureaucratie.

Om de privatiseringen te rechtvaardigen, redeneren de internationale monopolies en hun handlangers als volgt: 'De staat kan zich niet bezig houden met melk, suiker, yoghurt, vis en andere producten, maar is bedoeld voor serieuzere zaken. Daarom moet de staat zich terugtrekken uit de economie en kleiner worden.' Dit leidde tot privatiseringen bij de energiecentrales, havens, telecommunicatie, papierindustrie, transport en andere strategische sectoren.

Onafhankelijkheid

De arbeiders zijn bij deze aanvallen echter niet blijven toekijken. Het eerste verzet tegen de privatisering vond plaats bij de energiecentrales in Yatagan, Yenikoy en Kemerkoy. De jarenlange ervaring die daar is opgedaan, wordt op de volgende manier verwoord: 'De strijd tegen privatisering is niet alleen gericht tegen de ontslagen, werkloosheid, flexibilisering, vakbondsloosheid en armoede. Maar tevens tegen de IMF en de internationale monopolies en daarmee voor de onafhankelijkheid van het land.'

Deze opstelling kreeg in de loop van 1998 steeds meer steun binnen de arbeidersbeweging. Tijdens verschillende acties en demonstraties kwam dat tot uitdrukking in de leus: "Wij zullen ons land niet verkopen aan imperialistische monopolies."

1 Mei, brede volksbeweging

1 Mei werd in Turkije massaal gevierd. In Istanbul namen 150.000 mensen deel aan de demonstraties. In het hele land gingen honderdduizenden de straat op om hun eis "Werk, brood en vrijheid" kracht bij te zetten. De strijdbare arbeiders, vakbonden en bondsbestuurders hebben hun stempel weten te drukken op de 1 Mei vieringen. Eén van de thema's werd gevormd door het Multilateraal Akkoord inzake Investeringen (MAI) en de gevolgen daarvan voor het volk en het land.

Halverwege 1998 werd bekend dat de regering van plan was de SEKA-fabriek (papierproductie) in Izmit te sluiten en daarna te privatiseren. De daar werkzame arbeiders besloten hiertegen in verzet te komen en bezetten gedurende één maand de fabriek. Daarmee werd de regering gedwongen haar besluit in te trekken.

Tot dan toe waren er allerlei acties gevoerd tegen de privatisering en sluiting van fabrieken. Maar de strijd bij SEKA kreeg door de steun van brede lagen van de bevolking een betekenis die het vraagstuk van de privatisering oversteeg. Zo sloten de arbeiders van de SEKA-vestigingen in Balikesir, Dalaman en Caycuma zich aan. Ook uit andere sectoren kwam er steun, bijvoorbeeld van het midden- en kleinbedrijf en de bewoners van Izmit. Bovendien schaarden de progressieve krachten in het hele land zich achter de eis van de SEKA-arbeiders om de fabriek open te houden.

De voorzitter van DISK (één van de vier federaties van vakbonden in Turkije), Ridvan Budak, zei tijdens een massale demonstratie die de SEKA-arbeiders organiseerden: "Jullie wisten ons hier naar toe te krijgen." Budak had gelijk, want de vier federaties - DISK, Turk-is, Hak-is en KESK - kwamen voor het eerst gezamenlijk en daadkrachtig bij elkaar. Ook voor het eerst wist een volksbeweging een privatiseringsplan terug te draaien. Dit succes is een goed voorbeeld om het tegendeel te bewijzen van wat vaak 'onmogelijk' wordt genoemd.

Vakbondsdemocratie

Nieuwe ervaringen

Tegen het einde van 1998 brak een economische crisis door. Ondernemers en overheid wilden de arbeiders en andere lagen van de bevolking daar voor laten opdraaien. Gevolg: massaontslagen, het uitblijven van loonsverhoging en toenemende flexibiliteit. Met als eis "Laat de verantwoordelijken de crisis betalen" kwamen arbeiders bij onder meer de fabrieken Sanko, Kordsa en Erkunt in opstand. Bij Kordsa leidde dat ertoe dat 150 arbeiders die eerder ontslagen waren, weer in dienst genomen werden.

Al deze ontwikkelingen hebben de arbeidersbeweging in Turkije nieuwe ervaringen opgeleverd, die in de komende periode ongetwijfeld benut zullen worden.

Nuri Karabulut
(voorzitter DIDF, Federatie van democratische arbeidersverenigingen uit Turkije in Nederland)