Serie Recht en Arbeid - grenzen arbeidsovereenkomst

De rancuneuze werkgever

Op overtreding van bedrijfsregels staat een ontslag op staande voet. Dat wisten we. Einde arbeidsovereenkomst. Maar reikt de arm van de werkgever ook over de grenzen van de arbeidsovereenkomst heen?

Zolang de werkgever een te respecteren belang heeft, blijft de werkne(e)m(st)er gebonden aan de in het kader van de arbeidsovereenkomst gemaakte afspraak. En daarmee aan het overeengekomen concurrentiebeding. De kennis van de werknemer blijft de werkgever toebehoren. Zo gaat zijn macht tot over de grenzen van de arbeidsovereenkomst. Hoever reikt die sterke arm eigenlijk?

Voorgeschiedenis

Leo van Eindhoven werkte, sinds 1979, als havenarbeider bij Hoogovens. Problemen waren er nooit, totdat het rond 1995 fout liep. Eerst met zijn zoon Bart, die leukemie had en het ziekenhuis in en uit ging. Ondertussen puberde dochter Sandra en kwam in het strafrechtelijke circuit terecht. Het huwelijk van Leo hield geen stand. De situatie groeide hem boven het hoofd. Hij werd een probleemdrinker. Aanvankelijk een enkele keer, vervolgens steeds vaker, kwam Leo te laat op zijn werk. Of hij belde op, vlak voordat de dienst begon, met de vraag hem een snipperdag te geven.

Daarop volgde van de kant van de werkgever eerst een enkele waarschuwing, toen een laatste en uiteindelijk een ontslag op staande voet. Zo eindigde het dienstverband op 3 september 1997. Leo had zich bij herhaling schuldig gemaakt aan het overtreden van bedrijfsregels.

Het ontslag op staande voet was niet terug te draaien. Ook een WW-uitkering zat er niet in. En dus verdween Leo in de bijstand. Het verhaal zou anders zijn gelopen, wanneer hij op tijd hulp had gezocht. Maar Leo zag het probleem niet en dat was zijn probleem. Daarom volgde geen arbeidsongeschiktheid, maar ontslag op staande voet.

Een jaar later

Zonder geld, met een uit het huwelijk meegenomen schuld van 30.000 gulden en een alimentatieplicht, zit Leo een jaar later volledig aan de grond. Hij vindt echter een uitzendbureau dat voor hem werk heeft, ondanks zijn arbeidsverleden, leeftijd en lage opleiding. Dat bureau kan Leo plaatsen bij een firma die op het Hoogovensterrein gevestigd is. Uitlener blij en inlener blij. Leo mogelijk weer op de weg terug?

Dan komt het moment dat Leo zich bij de poort moet melden voor een pasje. Dat krijgt hij niet, omdat een ontslag op staande voet achter zijn naam staat. Hoogovens laat Leo niet tot het bedrijfsterrein toe en daarom kan hij niet op zijn werkplek terecht. Na een brief van Leo's advocaat volgt het antwoord van Hoogovens: "Het is binnen Hoogovens beleid dat iedere werknemer die, om welke reden dan ook, op staande voet ontslagen wordt, gedurende een periode van vijf jaar niet meer welkom is op het bedrijfsterrein van Hoogovens."

Kort Geding

Nu zit Leo werkelijk helemaal vast. Hij heeft schulden. Ander werk heeft hij niet. En dus waagt hij zijn kans. In Kort Geding vordert Leo toegang tot het bedrijfsterrein, zodat hij bij zijn nieuwe werk kan komen. Hij stelt dat Hoogovens er geen belang bij heeft hem de toegang te verbieden, terwijl hij er groot belang bij heeft zijn nieuwe werkplek te kunnen bereiken. Hoogovens gaat het slechts om het handhaven van een bedrijfsregel. In dit geval is evenwel handhaving van deze regel onrechtmatig, omdat de schade die Leo daardoor leidt in geen verhouding staat tot het belang van Hoogovens. Het belang van Leo moet voorgaan. Hoogovens heeft geen te respecteren belang bij deze broodroof.

De President te Haarlem overweegt echter bij zijn beslissing van 30 oktober 1998: "Hoogovens heeft naar het oordeel van de president bij instelling en handhaving van voornoemd beleid een rechtens te respecteren belang. In beginsel kan Hoogovens zich dan ook te dien einde op haar eigendomsrecht beroepen. Zulks neemt echter niet weg dat omstandigheden denkbaar zijn dat Hoogovens in aanmerking nemende de onevenredigheid tussen het belang bij uitoefening van haar beleid en het belang dat daardoor wordt geschaad, naar redelijkheid niet tot uitoefening van haar bevoegdheden kan komen. Zodanige omstandigheden zijn, terwijl dat wel op de weg van eiser had gelegen, gesteld noch gebleken. Eiser stelt slechts dat er buiten het Hoogovensterrein betrekkelijk weinig mogelijkheden zijn om werk te vinden. Dat impliceert geenszins dat eiser geen enkel ander werk buiten het Hoogovensterrein zou kunnen krijgen. Hoogovens heeft ook uitdrukkelijk betwist dat eiser nergens anders werk zou kunnen krijgen. Bij die stand van zaken is de vordering van eiser als onvoldoende onderbouwd niet toewijsbaar."

Proceskosten

De President geeft dus aan dat het eigendomsrecht geen absoluut recht is. Het uitoefenen van dat recht kent grenzen. Leo had dan wel moeten stellen - en bij betwisting moeten bewijzen - dat hij nergens anders werk zou kunnen krijgen. In de woorden van de President: "geen enkel ander werk buiten het Hoogovensterrein". Dat is wel erg ruim en betekent dat het in alle gevallen aan Hoogovens is te bepalen wie wel en wie niet op haar terrein wordt toegelaten. De vrijheid van firma's die op het Hoogovensterrein gevestigd zijn, om werknemers te contracteren is daarmee eveneens beperkt. De werknemer die gaat solliciteren bij GTI, Stork, PWN, Van Tunen, NS enzovoort, is gewaarschuwd.

Op 20 november vraagt de advocaat van Hoogovens de proceskosten te voldoen. Op 10 december schrijft de advocaat van Leo: "Cliënt heeft geen baan. De baan die hij kon krijgen, is hij inmiddels misgelopen. U kent daarvan de achtergrond. Cliënt maakt thans aanspraak op een bijstandsuitkering. Tegen dat licht kunt u begrijpen dat cliënt geen mogelijkheid ziet binnen veertien dagen aan u 2.100 gulden over te maken."

Pim Fischer