Buitenland - Ierse vakbeweging

De bond is op de werkvloer

In Liberty Hall, waar de Ierse vakcentrale ICTU zetelt, leverde ik in Dublin een bijdrage aan een conferentie over internationale solidariteit. Met één van de vele aanwezige kaderleden, Eugene Quigley, shopsteward bij Olympus en lid van SIPTU (Service Industrial and Technical Union), had ik een gesprek. Hij is actief bondslid, omdat hij vindt dat je moet opkomen voor je eigen rechten en die van anderen.

Door een goede infrastructuur, zoals een vliegveld en weinig files en een nieuw fenomeen: een 'social agreement', is de Celtic Tiger geboren. De laatste jaren is er een flinke economische groei geweest. Veel multinationals, vooral in automatisering en hightech, hebben in Ierland hun hoofdzetel voor Europa. De nationale cijfers zijn veelbelovend. De individuele huishoudcijfers zijn minder juichend. De 'boom' leidde tot speculatie met grond en huizen en ... armoede.

Win-win-win situatie

Ook in Ierland wordt hevig gereorganiseerd. Dit is echter geen reden om loon in te leveren. "Want", zegt Eugene, "of de bedrijven wel of niet blijven, wordt niet door ons bepaald. En bedenk wel dat de druk op de multinationals om just-in-time de goede kwaliteit te leveren, groter is dan de druk op de arbeiders om verslechteringen te slikken."

Werkloosheid blijkt in Ierland niet met repressie bestreden te worden, maar door reïntegratie via scholing, levenslang leren, begeleiding en vooral fatsoenlijke banen. "Arbeidstijdverkorting, zonder inlevering van loon, is een prima middel om de arbeid te verdelen. Met de uren die vrijkomen, moeten nieuwe banen ingevuld worden. Wij zijn de baas over de gewerkte uren en niet de werkgevers. Het is dus onze keus uren vrij te maken voor nieuwe banen. Die zijn goed voor de bond, want meer arbeiders, vaak nieuwe leden, meer collega's, dus een bredere basis voor de bond. Minder werklozen betekent ook minder overheidsuitgaven, bijvoorbeeld voor de bijstand bij armoedeproblemen. Alleen al honderden miljoenen voor de gevolgen van alcoholisme. De overheid heeft de belastingen aangepast. Arbeidstijdverkorting is zodoende voor de werkgevers kostenneutraal, voor de arbeiders blijft het netto-inkomen gelijk en de overheid bespaart op sociale uitgaven. Een 'win-win-win' situatie."

Rechten flexwerkers

De organisatiegraad is hoog, maar sinds de eerste recessie gedaald van 80 naar 65 tot 70 procent. 'Union busting' wordt het niet genoemd, maar vooral Amerikaanse bedrijven worden door de overheid gelokt. Ze hoeven geen zaken te doen met de bonden, omdat deze geen wettelijke basis hebben. Het gevolg is echter dat de invoering van 'Amerikaanse arbeidsvoorwaarden' jonge arbeiders vanzelf richting vakbeweging drijft en het ledental weer stijgt.

Bovendien dragen de eigen inspanningen bij aan deze stijging, evenals het verplicht lidmaatschap bij sommige bedrijven. Als een cao wordt afgesloten, geldt deze ook voor flexwerkers en uitzendkrachten. Dezelfde rechten en arbeidsvoorwaarden voor hetzelfde werk. Twaalf maanden uitzendwerk geeft recht op een vast dienstverband. Dat recht geldt ook als door overwerk meer dan tweeduizend uur (50 weken van 40 uur!) wordt gemaakt. Als bondslid kun je niet zomaar ontslagen worden, ook niet in je proeftijd. De werkgever moet functioneringsgesprekken gevoerd hebben en je de kans bieden te leren. Zo niet, springt de bond in de bres bij ontslag.

Democratie

In de Ierse bonden spelen de shopstewards een belangrijke rol. Ze worden gekozen, zijn vrijgesteld van hun werk, onbezoldigd en vertegenwoordigen de bond op de werkvloer.

Eugene: "De shopstewards behartigen de belangen van de collega's die je voor twee jaar gekozen hebben. Dat geldt ook voor veel andere bondsfuncties. Pas als je actief bent, krijg je bekendheid en maak je kans gekozen te worden. Het is niet ongebruikelijk dat een shopsteward in de race is om het voorzitterschap van de bond. Het afgelopen jaar was het een nek-aan-nekrace. Het voorzitterschap van de vakcentrale rouleert tussen de voorzitters van de aangesloten bonden.

Het is onze taak de nieuwe collega's op te voeden in het bewustzijn van vakbondspolitiek. Uitleggen wat het belang van een bond is, wat de bond doet en waarom, wegwijs maken op de werkvloer, cao uitleggen enzovoort. Bij Olympus, waar ik werk, overlegt de bond iedere maand met het management. Na afloop wordt verslag gedaan aan de leden."

Mijn vraag over het gedwongen lidmaatschap (closed shop system) beantwoordt hij kort. "Het is goed voor de arbeiders en het bedrijf. De bond vertegenwoordigt alle arbeiders, de onderlinge solidariteit wordt verstevigd en er is slechts één bond per bedrijf actief." Later in het gesprek blijkt dat dit systeem doorwerkt bij een staking. In een vergadering heeft iedereen de gelegenheid zijn of haar mening te geven. Dan volgt er ter plekke een geheime, schriftelijke stemming, waarbij 51 procent de doorslag geeft. Overigens krijgen slechts diegenen een stakingsuitkering die er actief bij betrokken zijn, bijvoorbeeld in een picketline.

Legalisering

Een belangrijk strijdpunt voor de komende jaren is de legalisering van de vakbeweging. Eugene hoopt daar enige steun bij te krijgen van de nieuwe Labourparty. "Tussen oud-Labour en 'democratic left' wordt gesproken over een fusie. Er zijn kansen, want de centrumrechtse regering heeft geen meerderheid in Ierland. Door de bonden bij wet te erkennen, moeten we een steviger basis krijgen in de onderhandelingen met werkgevers en overheid. Ik verwacht ook veel van het 'social agreement' dat gesloten is met de overheid. Maar dat valt weg, als de bond niet erkend wordt. Het is geen gunst, maar een recht!"

Wat mij verder opviel, is dat de bond ook sociaal-politieke kwesties ter discussie stelt. Kwesties die iedere arbeider aangaan en op de werkvloer besproken worden, zoals: drugs, pensioen, gezondheidszorg, alcoholisme en betaalbaar wonen.

Bij het afscheid, zegt Eugene: "Als wij voor de zwaksten zorgen, is onze ketting heel erg sterk. Doen we dat niet, dan is onze ketting slechts zo sterk als ons wordt toegestaan."

Ab de Wildt
(FNV Bondgenoten)