Staking bij General Motors - win-win in de praktijk

54 Dagen die de wereld deden schokken

De staking bij General Motors, juni/juli 1998, heeft 54 dagen standgehouden. Een staking van 9.000 arbeiders, werkzaam bij twee fabrieken in Flint (Michigan), tegen de grootste transnationale onderneming ter wereld. Een staking die ervoor zorgt dat GM haar dreigement van 'niet investeren' moet intrekken. Een zeer efficiënte en ook suksesvolle staking. Dankzij het door GM beleden just-in-time principe (werken zonder voorraden), worden 26 van de 29 fabrieken van GM in Noord-Amerika stilgelegd, 150.000 arbeiders gaan tijdelijk naar huis. Het grapje kost GM 5,6 miljard gulden en de ekonomiese groei in de VS daalt met 0,5 procent.

Enorme bedragen, zo lijkt het. Maar GM, met in totaal 700.000 arbeiders, heeft een omzet van 350 miljard (de helft van het nationaal inkomen in Nederland) en 54 miljard in wat op de beurspaginaas de oorlogskas heet. Bedoeld voor overnames is de krijgskas blijkbaar ook bruikbaar tegen het eigen personeel. Want GM is een bedrijf met ambitie, het moet slanker en winstgevender; dus uitbesteding en overwerk. Dat willen de aandeelhouders en beurzen zo graag. En ach, daar heeft het topmanagement best wat voor over: de afgelopen jaren heeft GM al miljarden verloren bij zeven stakingsakties. Daarbij wordt steeds extra personeel geëist om het moordende tempo te kunnen drukken.

Klaar-naar-huis

In Flint is de direkte aanleiding een konflikt over het klaar-naar-huis principe, waarbij arbeiders naar huis gaan als het werk af is. Dit is volgens de direktie niet te kombineren met de gewenste managementstrategie. Daar heeft de direktie gelijk in. In haar management-by-stress past geen tijd zonder werken. Dus al helemaal geen normen waaraan sommige arbeiders fluitend kunnen voldoen. Iedere arbeider moet konstant bezig zijn en op de toppen van zijn kunnen draaien. De vakbondsleden waren echter niet bereid het klaar-naar-huis aan de kant te zetten. Vervolgens dreigde GM de toegezegde investeringen in de fabriek (300 miljoen) te schrappen. Dat beloofde dus hete onderhandelingen te worden. Omdat GM graag weinig aan het toeval overlaat, werden de persen uit de plaatwerkerij verwijderd en naar een andere vestiging vervoerd. Toen GM ook nog andere onderdelen begon te verplaatsen, gaf de leiding van de UAW (United Auto Workers) toestemming voor de staking, waar de leden al eerder over gestemd hadden.

Wurgkontrakt

Volgens de vakbondsleiding ging de staking over de veiligheid en gezondheid op het werk. Dat is natuurlijk ook waar, het opjagende tempo in de 'moderne' autofabriek is ongezond. Maar het konflikt lag veel breder. Een werknemer van GM in Flint ziet het als volgt: "Ik zat met mijn zoontje te praten en probeerde het hem uit te leggen. En daardoor begon ik zelf te begrijpen waar het over gaat. En dat is niet het geld. Het gaat om het behoud van de banen die hier in de gemeenschap moeten blijven. Wij, mijn vader en grootvader werkten ook al bij GM, zijn een GM-familie en ik wil dat zo houden." Het is niet voor niets dat GM begon te zwaaien met het kollektieve kontrakt: 'waren konflikten over werkzekerheid niet uitgesloten van vakbondsakties?'

Deze opstelling van GM was juridies gezien zeer redelijk en dus komen we bij de vraag: hoe komt een vakbond eigenlijk aan zo'n wurgkontrakt.

Kreupel paradepaardje

Heel eenvoudig: de UAW is één van de propagandisten van het idee dat samenwerking tussen management en arbeiders tot de beste resultaten leidt. Tegen beter weten in, want telkens blijkt die win-win droom niet opgewassen tegen de onzekerheid bij de arbeiders. Die onzekerheid is namelijk groot. Ze wordt onder meer gevoed door de sluiting bij GM - net als bij Renault - van één van de modernste en winstgevende fabrieken. Ook hier werken de oude wijsheden niet meer. Kwaliteit en produktiviteit zeggen steeds minder over werkzekerheid. En daarmee klapt de droom van de samenwerkingsgoeroes.

Het paradepaardje van deze bondsstrategie is de Saturnfabriek van GM. Bedrijfs- en vakbondsleiding hebben hier eendrachtig een fabriek neergezet volgens de modernste principes van samenwerking en produktiviteit. Maar ook hier rommelt het. Begin dit jaar dwong een aanzienlijke minderheid van de leden een stemming af over het nieuwe kollektieve kontrakt, ze wilden terug naar de oude principes. De vakbond heeft al haar propaganda in moeten zetten om dat kontrakt overeind te houden. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat bij de Saturnfabriek een stemming over een staking in het huidige konflikt meer dan 90 procent voorstanders telde.

Dalende GM-koers

Inmiddels is de vrede getekend. GM heeft verklaard weer konstruktief overleg te willen, het klaar-naar-huis te respekteren en de beloofde 300 miljoen (0,5 procent van de krijgskas) alsnog in de fabriek te steken. Verder is beloofd de fabriek in Daytona, waar een eerdere staking 3 miljard kostte, tot 2000 niet te sluiten. Tegenover deze koncessies is de UAW bereid de arbeidsproduktiviteit in Flint te laten stijgen. Voorlopig is het sprookje van 'samen tegen de konkurrenten' weer gered.

Het valt te betwijfelen of deze vrede lang zal duren. Een dag na het akkoord wezen beursanalisten er al op dat de problemen van GM voortduren. Volgens hen worden te weinig fabrieken gesloten of verkocht, moet in de lonen worden gesneden, is de produktiviteit te laag en moet de produktie van de minder goed lopende modellen gestaakt. De beurs liet dat direkt merken, de koers van GM daalde. De baas van GM maakte prompt bekend van plan te zijn bedrijven te sluiten, personeel te ontslaan en in het aantal modellen te snijden.

Maar er zijn er die er anders over denken. Clinton heeft verklaard dat er sprake is van "een overwinning voor het bedrijf, voor de werknemers en voor alle Amerikanen die weten hoe belangrijk GM en de auto-industrie in het algemeen is."

Ailko van der Veen

Bronnen: http://www.internationalen.se/sp/i101.htm
http://headlines.yahoo.com/fc