Een 'buitenstaander' over de vakbeweging

Kreatieve aktiegroep

Wat is de letterlijke betekenis van het woord vakbeweging? De familie van woorden heb ik maar weer eens voor de precisie opgezocht in ons aller Van Dale's Groot woordenboek hedendaags Nederlands. Mij valt op dat geschreven wordt in termen als "behartiging van de belangen van het vak en de verdediging van de sociale en economische belangen" en "de verzorging van belangen" en "verdediging van belangen". Deze omschrijvingen dateren uit de uitgave van 1984.

Wat een slappe tekst, ontdaan van iedere emotionele betekenis en wel zeer staties van inhoud. Kennelijk waren de schrijvers ervan overtuigd dat toen alles kits was met de verdeling van de inkomsten over werknemers en werkgevers, dat arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden OK waren en dat er desnoods nog wat verdedigd hoefde te worden, opdat er geen achteruitgang voor werknemers in deze 'balans' zou 'ontstaan'. Kortom, de idealen zijn bereikt, de vakbeweging hoeft alleen nog maar het bereikte te bewaken, hoeft niets nieuws meer te bevechten. In deze kontekst is een strijdbare vakbeweging een anachronisme. Is dat nu waar?

Achteruitgang

Inderdaad verslechtering alom, het is een normaal verschijnsel geworden: op het gebied van arbeidsomstandigheden en -voorwaarden, van loon en aanvullende vergoedingen. Absolute en relatieve achteruitgang in een goed draaiende ekonomie. De vakbeweging is in de verdediging gedrukt en daardoor het initiatief kwijtgeraakt. Is er geen energie om nieuwe punten te bevechten? Gaat alle kracht in behoud en herstel zitten? We zien dat de oude werkgeversdreigementen van verlies van baan en banenverlies door verslechterde konkurrentiepositie effekt hebben.

Wat is er dan zo anders geworden? Twee punten waar ik eventjes het licht op laat schijnen.

Buitenland

De invloed van het Buitenland op ons arbeidsbestel is toegenomen. Een verschil met vroeger is dat de invloeden van buitenlanden op Nederland zijn gebundeld en daardoor versterkt: de Europese Unie, de G-7 en niet te vergeten het grote mondiale akkoord over investeringen, het MAI. Ook kontinue verwijzingen naar vergrote konkurrentie met de buitenlanden waar de ekonomiese situatie slechter is en het sociale klimaat droeviger, moeten als resultaat opleveren dat de vakbeweging hier 'blij' mag zijn en niet moet zeuren. Eerst moeten we de eisen van de vakbeweging matigen om de ekonomie sterker te maken, nu worden we geacht de eisen te temperen, omdat de ekonomie op een hoog peil moet blijven. Wat is het nivo van herverdeling van inkomsten en arbeid geworden, als het niet meer nationaal is?

Postindustriële maatschappij

Een tweede verschil ligt in de gevorderde postindustriële maatschappij. Eén van de weinig overgebleven fabrieken platgooien heeft weinig zin, wie heeft er last van? Demonstraties met spandoeken zijn gewoon geworden en worden netjes door de politie begeleid. Wat groot effekt heeft, zijn nog de akties die het vervoer op wegen en rails en door de lucht belemmeren. Kijk maar naar chauffeurs die grenzen blokkeren. Deze akties zijn ook internationaal zo ontwrichtend dat razendsnel door de overheid met geweld wordt ingegrepen. Hoe kan je als strijdbare vakbeweging nog effektief je tanden laten zien? En aan wie?

Nieuwe aktiemethoden

Er zijn wel lichtpunten op een nieuw nivo: de internationale bewegingen die 'fair trade' propageren en uitvoeren. Zij strijden voor eerlijke handelsprijzen en produktiewijzen, tegen wurgkontrakten en kinderarbeid. Ook internationale milieu-organisaties bemoeien zich steeds meer met schone produktie voor milieu en mens. Deze akties komen voort uit de aloude kopersstakingen, waar zelfs de meest machtelozen in Zuid-Afrika sukses mee hadden. Hier groeit een positieve alternatieve kracht die niet meer afgedaan kan worden met het etiket van irreëel idealisme.

Verder denk ik dat nieuwe aktiemethoden ontwikkeld moeten worden. Beter zijn akties die gaan waar het over moet gaan, en diegenen treffen die de macht hebben om veranderingen te bewerkstelligen. Ik heb wel een paar ideeën, maar die verklap ik nog niet.

Aan een dergelijke kreatieve aktiegroep zou ik wel mee willen doen!

Hansje Kalt
(Gemeenteraadslid Amsterdam Anders/de Groenen)

Vakbond: "1. Vereniging van werknemers die in hetzelfde vak of dezelfde bedrijfstak werkzaam zijn, met als doel de behartiging van belangen van het vak en de verdediging van de sociale en economische belangen van de leden (zie: vakvereniging, vakorganisatie), 2. Vakcentrale."
Vakvereniging: "1. Vakbond, 2. Vereniging waarbij de werkgevers uit een bepaalde bedrijfstak aangesloten zijn."
Vakorganisatie: "1. Vak- of bedrijfsgewijze ingedeelde organisatie van werknemers, belast met de verzorging van hun sociaal-economische belangen (zie: vakbond, vakvereniging), 2. Vereniging die de werknemers van een bepaald bedrijf omvat."
Vakcentrale: "1. Vereniging waarin verschillende vakbonden landelijk gecentraliseerd zijn (zie: vakverbond, vakbond, vakfederatie)."
Vakbeweging: "1. De gezamenlijke vakorganisaties, 2. Streven waarbij arbeiders zich organiseren ter verdediging van hun economische en sociale belangen."