welkom
edities
inhoud

Lezerskonferentie Europa-Staat-Vakbeweging

Europa kent een 'Niemandsherrschaft'

Met de landelijke verkiezingen in zicht en in het verlengde van de Euromarsen die vorig jaar gehouden zijn en waar ook voor komend jaar weer plannen voor op stapel staan, leek het onderwerp garant te staan voor een boeiende diskussie. En Solidariteit zou Solidariteit niet zijn als daarbij de rol van de vakbeweging niet krities tegen het licht zou worden gehouden.

De diskussie was georganiseerd rond drie vragen. Ieder forumlid gaf zijn/haar visie op een van die vragen, waarna de andere twee leden en de zaal konden reageren.

Positie nationale staten

Papatya Nalbantoglun ging in op de vraag "Wat is de positie van de nationale staten in het europees projekt?" Papatya, Turkse van oorsprong, voelt zich na 31 jaar in Nederland te hebben gewoond voldoende Europeaan om deze vraag te beantwoorden. Zij betoogt dat de nationale staten hun ontstaan danken aan het kapitalisme. Immers, om kapitaal en produktie veilig te stellen moest er sociale rust, veiligheid, goed onderwijs enzovoort zijn, georganiseerd in een geografies afgebakend gebied. Inmiddels zijn door konkurrentie en schaalvergroting, de kleine lokaal en nationaal opererende ondernemingen verdrongen door grote grensoverstijgende koncerns. Zij betwijfelt of het europees projekt een lang leven beschoren zal zijn. Vroeg of laat zal een scheuring optreden.

Franç;ois Vercammen denkt daar anders over. De Marxisten hielden een eenheidsmarkt lange tijd voor onmogelijk. In het verleden was de klassieke reaktie op een recessie dat de nationale staten hun grenzen sloten en muren optrokken. Maar in de jaren tachtig veranderde dat. Het antwoord van de imperialistiese, kapitalistiese bedrijven op een recessie is sinds die tijd juist grensoverstijgende samenwerking en machtsvorming. En met de 'euro' zullen de nationale staten, en de kapitalistiese ordernemingen die zij vertegenwoordigen, hun verantwoordelijkheid overdragen aan een europese centrale bank. De arbeidersbeweging daarentegen is sinds de jaren zeventig steeds verder afgebrokkeld. De sociale beweging zal dan ook echt kracht moeten gaan ontwikkelen om tegen deze machtsvorming van het kapitaal met sukses iets te kunnen ondernemen.

Barbara Hoheneder is van mening dat de rol van de nationale regeringen niet onderschat moet worden. Het gekke is dat diezelfde regeringen zich een keurslijf hebben aangemeten dat hen steeds weer dwingt iets nieuws te bedenken om het integratieproces vlot te trekken. Ook zij heeft de hoop op een scheuring laten varen. Zij vervolgt haar betoog met een visie op de tweede vraag: "Ontwikkelt de Europese Unie zich naar een politieke unie, voorzien van een of andere vorm van een europese staat?"

Europese staat

De Europese Unie (EU) heeft - kenmerkend voor staten - een gegarandeerd grondgebied, een eigen munt en een politie-apparaat Europol. Of de EU uiteindelijk een staat wordt, is eigenlijk oninteressant. Wat Barbara beangstigend vindt, is het feit dat de EU een bestuurlijk paradijs is, fundamenteel ondemokraties en gedirigeerd door vakambtenaren. Daardoor wordt het bijna onmogelijk politiek-verantwoordelijken aan te wijzen. Europol bijvoorbeeld is onschendbaar en de nationale parlementen nemen daar genoegen mee. Je bent extreem links als je tegen deze anonimisering protesteert en demokratiese kontrole eist. Zo verwordt de bakermat van de demokratie tot een bananenrepubliek.

François Vercammen onderschrijft de visie van Barbara Hoheneder. Hij signaleert ook de onmacht van de sociaal- demokratie en de vakbeweging daar iets tegen te doen. Het Europees Verbond van Vakverengingen (EVV) zoekt naar wegen om het demokraties tekort op te heffen, maar slaagt daar niet in. Ook al, omdat de arbeidersbeweging zich vooral georganiseerd heeft rond nationale staten. Het Europees Parlement is vleugellam en heeft geen enkele zeggenschap. Het neoliberalisme en het grootkapitaal hebben vrij spel.

François geeft vervolgens zijn visie op de vraag hoe de voorbereidingen naar het Multilateraal Akkoord inzake Investeringen (MAI) beoordeeld kunnen worden en wat de gevolgen daarvan zijn voor de nationale staten en de (europese) vakbeweging.

Hij ziet het MAI als een mooi voorbeeld van de werkwijze binnen de EU; een vraagstuk wordt in kleine kring bedisseld en daarna de nationale staten door de strot geduwd. Het MAI geeft allerlei waarborgen aan multinationals. Het biedt de mogelijkheid (nationale) arbeidersbewegingen en sociale wetten, en milieugroeperingen en milieuwetten buiten spel te zetten. Zoals al eerder gezegd, organiseert links vooral op nationaal nivo een tegenmacht. François vreest dat het nog wel een tijd zal duren, voordat er een sterke internationale arbeidersbeweging is. Hij is ervan overtuigd dat het EVV gedwongen zal zijn tot een meer politieke opstelling om iets te kunnen veranderen aan het verlies aan invloed en de verslechteringen van de arbeidsvoorwaarden.

Vertroebeling

De visies en opvattingen van de forumleden hebben de zaal niet gerustgesteld en - zoals Hansje Kalt het formuleert - je moet al goed geschoold zijn wil je nog kunnen volgen wat er op het europees vlak allemaal gebeurt. François ziet dat probleem, maar is optimistieser. Met een massabeweging die in kommunikatief opzicht konkurreert met de televisie, moeten mensen worden wakkergeschud. De euromarsen waren daar een voorbeeld van. Toen het initiatief voor de marsen werd gelanceerd, ontmoette hij overal skepsis. Toch kwamen de euromarsen er, kwam er een 'Top van Onderop' en kwamen zelfs in Nederland mensen op de been. Andere lichtpuntjes zijn de akties in Frankrijk en de strijd voor een 35-urige werkweek. De belgiese vakbeweging begint daar nu eveneens warm voor te lopen.

Ook het verhaal van Barbara over het "Niemandsherrschaft" en de anonimisering heeft bij de zaal een snaar geraakt. Er wordt een parallel getrokken met Hoogovens. Daar initieert het management processen die vervolgens een eigen dynamiek krijgen. Het lijkt of het personeel het proces stuurt, waardoor de ondernemingsraad niemand kan aanspreken. Terwijl het management wel degelijk invloed uitoefent op het proces. Het is daarom heel belangrijk dat je als personeel zelf definieert waar je voor bent en in wat voor fabriek je wilt werken.

Barabara ziet die vertroebeling van machtsverhoudingen op alle nivoos. Dat vertaalt zich onder andere in de vele advieskommissies die verschijnen. Je moet als personeel voorkomen dat je geïnstrumentaliseerd wordt en in ieder geval de machtsverhoudingen voortdurend aan de kaak stellen. Een van de aanwezigen signaleert dat kaderleden in bedrijven worden geregeerd door angst. Angst voor verlies van hun baan, waardoor verslechteringen worden geaksepteerd. FNV Bondgenoten heeft onlangs een begin gemaakt met het organiseren van de inaktieven. Misschien zijn zij in staat de diskussie op gang te brengen. Het nivo van de uitkeringen en de minimumlonen na de invoering van de euro zal een punt van diskussie worden. Papatya Nalbantoglun vreest dat steeds weer geprobeerd zal worden de uikeringen op het laagst mogelijke nivo te krijgen. Dat treft met name grote groepen migranten, waaraan FNV Bondgenoten ook maar eens zijn organisatiekracht moet wijden.

De vakbeweging moet ervoor zorgen dat er geen konkurrentie ontstaat tussen arbeiders. En dat op alle fronten. Zelfs binnen de bedrijven waar konkurrentie wordt geïntroduceerd onder het mom van employability.

Brugfunktie

Een bindmiddel tussen de verschillende bewegingen die op nationaal nivo ontstaan, kan zijn de strijd tegen armoede en uitsluiting. En als de bazen zich op europees en mondiaal nivo kunnen bundelen, dan moet er toch ook een sociale beweging te organiseren zijn. De randvoorwaarden zijn er. Het EVV heeft een mooi gebouw en beschikt over de modernste kommunikatiemiddelen. Maar wat ontbreekt, zijn een aktieve beweging en eensgezindheid tussen de nationale bonden.

Vanuit de zaal wordt gereageerd op het benadrukken van werk en werkloosheid als belangrijkste knelpunt. De sociale beweging moet zich ook richten op onbetaalde arbeid en op de kwaliteit van de arbeid. Deze invalshoeken bieden de mogelijkheid ook anderen dan de traditionele vakbondsleden te mobiliseren. Hoewel een moderne vakbeweging ook oog zou moeten hebben voor de positie van vrouwen, integratie van minderheden, milieu, enzovoort, is dat in de praktijk nauwelijks het geval. Dat is in toenemende mate een probleem.

Solidariteit probeert het gat te dichten tussen wat je mag verwachten van een vakbeweging en wat de vakbeweging nu werkelijk is. Met wisselend sukses vervult Solidariteit een soort van brugfunktie tussen de vakbeweging en sociale bewegingen die in aktie zijn. Bijvoorbeeld rond de euromarsen en met de internationale konferentie van vakbondsleden de dag daarna in de Arena (de enige echte). De organisatie van de euromarsen is nu gericht op de Eurotop in Keulen, in juni 1999, als de Euro effektief wordt. Dan moeten er minimaal 100.000 mensen op de been zijn en de eisen aangescherpt. Hans Boot ziet hierin een mogelijkheid om ook in Nederland via vakbonden, organisaties van uitkeringsgerechtigden en andere groeperingen mensen te mobiliseren in een brede aktie tegen armoede, sociale uitsluiting en werkloosheid. In ieder geval moet het als onderwerp op de agenda komen van de vakbeweging. En dan niet als papieren steun van de top, maar in de vorm van aktie door (kader)leden.

En na deze slotkonklusie, waar de aanwezigen het van harte mee eens waren, werd de jaarlijkse lezerskonferentie afgesloten met een drankje en mooie liederen van Michiel en Rutger.

Marie-Louise Sanders
(AbvaKabo)