Redaktioneel

Stilte- en bezinningsruimtes

NedCar ... NedCar, was dat niet het paradepaard je van die werkgeversklup MENS, Meer Elan Nieuwe Stijl? Toch maar even in het archief duiken, want het heden kan door kennis van de geschiedenis begrijpelijker worden. Al sinds 1982 blijkt daar het management druk bezig de produktie te 'humaniseren'. Al de tegenwoordig zo bekende ingrediënten van het nieuwe management trekken voorbij. Van Quality for Worklife, via profit centres, targets en klant-leverancier denken, tot autonome taakgroepen. Gedragsverandering van de mensen in de fabriek, daar ging het om.

Hans Krikke laat in een artikel in De Groene Amsterdammer van 7 maart 1990 de arbeiders aan het woord van de toen nog Volvo Car geheten autofabriek. Termen als puinzooi, kruitvat schijnheiligheid, diskriminatie en angstpsychose vallen. Ook wordt nog verwezen naar "gevechten op de werkvloer en permanente scheldpartijen". Een paar citaten.

* "Het programma Nieuwe Stijl gaat heel ver. Nu wordt niet alleen de tijd van de produktiemensen gecontroleerd en hoe ze werken, maar ook hoe ze denken en voelen."

* "De werkdruk en al die andere veranderingen, het maakt mensen letterlijk doodziek."

* "Ze verlangen steeds meer van je. Hier heerst een mentaliteit van 'als het je niet aanstaat, dan hoepel je maar op'. De uitzendkrachten, ja die houden hun mond. Die kunnen er zo uitvliegen. Maar ook de vaste mensen moeten uitkijken met wat ze zeggen."

* "Er wordt meer op je gelet. Door de mensen onderling. Door de controleurs. Door de werknemers. Je raakt geïrriteerd, omdat je de hele dag uiterst geconcentreerd moet werken, omdat je je waardering moet halen."

* "Het voorkomt dat de mensen op de werkvloer een vuist maken. Met inhuurkrachten kan de directie zonder noemenswaardige tegenstand de druk opvoeren. Verdeel en heers."

* "Vandaag de dag moeten we elkaar controleren. Onze directeur zegt ook dat we bij hem moeten komen om te klagen over onze collega's. We moeten elkaar verlinken."

Dat dit paradepaard op hol is geslagen, mag ons dus niet verbazen. Toen al werd gesproken over de beloofde hemel die een hel bleek te zijn.

Als de situatie bij NedCar extreem is, geldt dat voor de verschijningsvormen van de onderliggende problemen. De problemen zelf hebben een algemeen karakter. Verregaande flexibiliteit - ruim éénderde van het produktiepersoneel is uitzendkracht of werkt in een kortlopend kontrakt - onderlinge kompetitie, grote onzekerheid bij de vaste krachten en hoog opgelopen werkdruk. De voorzitter van de Stichting Maatschappelijk Ondernemen van MKB-Nederland geeft op basis van een onderzoek naar flexibiliteit in het midden- en kleinbedrijf zijn omschrijving van de hel: "Werkgevers zijn in toenemende mate gericht op hun directe materiële eigenbelang, zorgzaamheid en het rekening houden met de omstandigheden van anderen zijn aan het verdwijnen in het bedrijfsleven." (NRC Handelsblad, 16 maart 1998)

De ondernemers maken zich dus zorgen. De problemen, laten we deze samenvatten met onzekerheid over alles en binding aan weinig, zijn echter kenmerken van hun beleid. Ze kunnen en willen daar niet van af. Vandaar dat ze kameraas op de werkvloer plaatsen, pasjes invoeren, wij-gevoelens suggereren en aandelen en opties voor werkne(e)m(st)ers introduceren. Blankert, voorzitter van VNO/NCW, voegt er zijn oplossing aan toe. In een debat met kardinaal Simonis over de 24-uurs ekonomie pleit hij voor stilte- en bezinningsruimtes in bedrijven, kantoren, stads- en winkelcentra, buurten en waarschijnlijk ook in huiskamers, arbeidsburoos, psychiatriese klinieken en gevangenissen. Dat maakt mensen minder opstandig en gehaast.

Redaktie