Armoede in Nederland

Kok, niet voor alle Nederlanders

Dat ik hier schrijf over de armoede in Nederland, is vooral een gevolg van mijn woede. Woede over de neerbuigende manier waarop premier Kok in eerste instantie reageerde op bisschop Muskens' opmerking dat wie honger heeft best een brood mag stelen.

Natuurlijk zei de bisschop dat niet precies zo, maar Kok deed net alsof Muskens arme mensen een vrijbrief gaf voor 'proletaries winkelen'. Bolkestein bleek er ook niks van begrepen te hebben. Hij sprak de brave bisschop hooghartig toe en had verder geen tijd naar diens antwoord te luisteren. Wat later zei Kok wel, na een persoonlijk gesprek, dat hij in de kerkvader een bondgenoot had gevonden. Maar wie dat - na alles wat er de laatste jaren gebeurd is - ernstig neemt, is wat al te naïef.

Twee miljoen

Dat Kok geprikkeld was door die kerkelijke reprimande, is overigens wel te begrijpen. Nog maar kortgeleden stond de Troonrede, waarvan hij één van de belangrijkste auteurs was, vol juichkreten over de ekonomiese voorspoed van dit gezegende land. Het ontbrak er nog maar aan dat de paarse koalitie in de Ridderzaal overging tot een uitbundige wave onder leiding van staatssekretaris Terpstra. Of was al 'uitgelekt' dat het Centraal Bureau voor de Statistiek had berekend dat in 1994 een miljoen huishoudens moest rondkomen van een laag inkomen? Dat zijn zo'n twee miljoen mensen, ongeveer twaalf procent van de totale bevolking. Terecht vroeg H.J. Donken zich in Trouw van 15 oktober 1996 af: "Hoe kunnen PvdA'ers zo tevreden zijn over een hard en koud beleid?"

Voor sommigen, onder wie ikzelf, is het antwoord op die vraag niet zo moeilijk. De PvdA en vooral haar leiding hebben zich zo ver verwijderd van de oorspronkelijke doelstellingen van de sociaal-demokratie en de meeste PvdA-kopstukken leven zo ver af van de sociale werkelijkheid aan de onderkant van de samenleving dat ze geen benul hebben welke onheilen zij regerenderwjs veroorzaken. Kok's arrogante reaktie op Muskens' opmerking staat dan ook niet alleen.

Driekwart leeg

De al genoemde Donken haalt enkele uitlatingen uit een recent verleden aan. Op het voornemen oudere WAO-ers te herkeuren, reageert Kok met de woorden: "Wij mogen hen een kans op arbeid niet ontnemen." Een uitspraak van de 'premier van alle Nederlanders' op het moment dat ondernemers, na de afschaffing van de Ziektewet, hun personeelsfunktionarissen opdracht geven jonge sollicitanten extra scherp te (laten) keuren om het ziekte-risiko zo klein mogelijk te houden. Dat met de verdwijning van de Ziektewet en de hervorming van de WAO herkeurde WAO-ers helemaal geen kans meer hebben op betaald werk, is tot voor kort kennelijk aan het Binnenhof ontgaan. In ieder geval heeft slechts 22 procent van de herkeurde WAO-ers onder de 45 jaar betaald werk kunnen vinden. De rest, 78 procent, krijgt korte tijd WW en verdwijnt dan, vermoedelijk voorgoed, in de bijstand. En Kok merkt dan doodleuk op: "Het glas is dus voor een kwart vol." De andere driekwart kan blijkbaar barsten. Trouwens, what about de 45-plussers? Die komen gezond en wel na ontslag al nauwelijks meer aan de bak.

Meer dan een miljoen

Nu Muskens de knuppel in het hoenderhok gegooid heeft, komen er plotseling van allerlei kanten berichten over de armoede in Nederland. Zo meldt de Volkskrant (23-10-1996) een onderzoek, in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken, waaruit blijkt dat de armen nu slechter af zijn dan tien jaar terug. Uiteraard is het goed dat thans aandacht geschonken wordt aan die etterende plek in deze samenleving, maar heeft dan nooit iemand geluisterd naar wat bijvoorbeeld DISK en De Arme Kant Van Nederland al jaren lang roepen?

Mij komt die plotselinge belangstelling nogal hypokriet, zo niet verdacht, voor. Trouwens, ik heb me ook geërgerd aan CDA-meneer Heerma die het eens was met Muskens. Voert hij niet een partij aan die met Van Agt, Lubbers en verwanten in hoge mate heeft bijgedragen aan die armoede? Dat geldt overigens ook voor de PvdA-ers die nu, meedrijvend op de publiciteitsgolf rond de armoede, Kok voorop, ach en wee roepen, eraan voorbijgaand dat zij ten tijde van Lubbers III lustig meegeholpen hebben de sociale zekerheid verder af te breken. Zijn het WAO-schandaal en al die andere in grepen dan alweer vergeten? Armoede is er in dit welvarende land: 230 tot 300 duizend huishoudens 'leven' van een inkomen onder het sociaal minimum. En nog eens 7 tot 9 procent van de bevolking leeft op of net boven dat minimum. Dat zijn 427 tot 606 duizend huishouders, zeg maar meer dan een miljoen mensen.

Halen, Hebben, Houden

Tegenover deze schandalige verschijnselen staat de explosieve groei van het aantal (multi-)miljonairs van wie een groot aantal erin slaagt via (legale) belastingtrucs niets of heel weinig aan de fiskus te betalen. Of uitwijken naar buitenlanden waar het belastingklimaat voor hen nog milder is dan hier. Dat de partij van 'Halen, Hebben, Houden' dit alles met welgevallen beziet, zal niemand verbazen. Maar dat een partij die zich erop beroemt erfgenaam te zijn van de beweging die opkwam voor de verworpenen der aarde, zich met die zakkenvullers verbindt, ligt voor velen minder voor de hand. Blijkbaar is voor het PvdA-establishment het mee mogen regeren zo'n godsgeschenk - of is het neoliberalisme zozeer in de genen opgenomen - dat het de verpaupering en de gettovorming die het gevolg zijn van hun liaison met de hebbers van Bolkestein, maar op de koop toe neemt.

Ik citeer maar niet uit de stroom van artikelen en ingezonden brieven die sinds de uitlatingen van Muskens op gang gekomen is. De woede daarin bewaar ik voor het volgende nummer van Solidariteit. Te hopen is dat die woede, althans op korte termijn, tot gevolg zal hebben dat de afbraak van de sociale voorzieningen enigszins wordt afgeremd. Later, wanneer de aandacht weggeëbd is, zal wel weer vrolijk voortgegaan worden op de door Van Agt, Lubbers en Kok ingeslagen weg. Bij handhaving van het monsterverbond van (vroegere) sociaaldemokraten met de grootverdieners is er immers geen andere keus? Dat scenario staat ons te wachten. Tenzij de nu in de media opgedoken stromingen, groepen en personen erin slagen, met de ontstane konsternatie als draagvlak, hun krachten te bundelen in een beweging die de verheffing van de verworpenen der aarde weer met kracht ter hand neemt. Wat we in dit tijdsgewricht nodig hebben, is een nieuwe, èchte arbeiderspartij.

Rein van der Horst