welkom
edities
inhoud

Het forumdebat van 26 oktober 1996

Wat kan de vakbeweging (nog) verwachten van 'de politiek'?

Het debat is als volgt opgezet (einde, ongeveer 18.45 uur):

* Een korte, algemene reaktie van de forumleden op het thema "Wat kan de vakbeweging (nog) verwachten van 'de politiek'?".

* Tien minuten voor elk forumlid om kommentaar te geven op de haar of hem voorgelegde stelling (zie verder).

* Gedurende ongeveer een half uur diskussie tussen de forumleden.

* Pauze, gevolgd door een optreden van het koor De Rooie Toon.

* Een debat met de aanwezigen.

* Een poging tot konklusies.

* Een slotopmerking van de forumleden.

Samenstelling forum

Het forum bestaat uit de volgende mensen:

Gerrie Geldhof, voorzitter ondernemingsraad Gemeentelijkvervoerbedrijf Amsterdam, kaderlid AbvaKabo,

Ger Harmsen, historikus arbeidersbeweging,

Ab Harrewijn, voorzitter GroenLinks,

Tineke van der Kraan, bestuurslid Vrouwenbond FNV,

Dorien Pessers, columniste de Volkskrant,

Ruud Vreeman, lid Tweede Kamer voor de Partij van de Arbeid,

Lodewijk de Waal, lid federatiebestuur van de FNV.

Voorgelegde stellingen

We hebben elk van de forumleden een stelling voorgelegd en gevraagd daarop een reaktie voor te bereiden. Zij komen aan het woord in de volgorde van de stellingen.

1. Ger Harmsen

Zonder uitgangspunten als de maakbaarheid van de samenleving en het solidariteitsbeginsel kan niet meer gesproken worden van de sociaal-demokratie als politieke beweging. Dat daarmee de vakbeweging haar 'natuurlijke bondgenoot' verliest, is een te betreuren maar logies verschijnsel.

2. Ab Harrewijn

Pas wanneer de vakbeweging in haar standpunten en aktiviteiten openlijk en konsekwent afstand neemt van de politiek breed gedragen overeenstemming over de markt als sturend maatschappelijk beginsel, zal zij een sociale beweging zijn waarmee 'de politiek' ernstig rekening moet houden.

3. Tineke van der Kraan

Door zich te koncentreren op haar kerntaak - individuele en kollektieve belangenbehartiging binnen de organisatie van de arbeid - vergroot de vakbeweging haar herkenbaarheid, zelfstandigheid en invloed ten opzichte van de politieke besluitvorming.

4. Ruud Vreeman

'De politiek' kan na de geslaagde beëindiging van de centraal georiënteerde overlegekonomie een vakbeweging aan haar lot overlaten die binnen de bedrijven zwak is en een geringe aantrekkingskracht heeft voor jongeren, migranten en perifere werkne(e)m(st)ers.

5. Lodewijk de Waal

De politieke onafhankelijkheid van de vakbeweging berustte binnen de sociaaldemokratie op een taakverdeling tussen partij en vakbeweging. Deze 'onafhankelijkheid' wordt na de teloorgang van de sociaal-demokratie opgevolgd door een konstruktief-kritiese begeleiding van de neo-liberale politiek. In die zin heeft de vakbeweging opnieuw haar bondgenoten in 'de politiek'.

6. Dorien Pessers

Om de patstelling waarin de vakbeweging verzeild is geraakt, te doorbreken zou zij en in het bijzonder zouden haar kritiese leden zich, binnen en buiten parlementaire politieke partijen, meer met politieke vraagstukken moeten bemoeien. Wat zij van 'de politiek' kunnen verwachten, zullen ze dan ook in eigen hand moeten nemen.

7. Gerrie Geldhof

Een 'nieuwe, echte arbeiderspartij' (anti-kapitalisties, feministies, multi-raciaal) komt niet uit de lucht vallen. Ze zal uiteindelijk het resultaat zijn van een periode van oplevende strijd. Dat neemt niet weg dat een pleidooi voor een strijdbare vakbeweging wel eens een pleidooi voor een 'nieuwe, echte arbeiderspartij' zou kunnen inhouden.

Eerste kommentaren

De meeste leden van het forum zijn in de gelegenheid geweest een eerste - beknopt - kommentaar te geven op het thema van het debat en/of de voorgelegde stelling.

Einde sociaal-demokratie?

Tot de kern van het sociaal-demokraties denken behoort:

ten eerste, de bescherming door de staat van de sociaal zwakken tegen de blinde werking van het kapitalistiese winststreven,

ten tweede, de solidariteit van de bevoorrechten met de misdeelden, van de rijken met de armen,

ten derde, de erkenning van de vakorganisatie als de belangrijkste, progressieve maatschappelijke kracht die zich op het sociale vlak tot dusverre inzet voor deze sociaal-demokratiese beginselen.

Het tornen aan deze uitgangspunten zou het einde betekenen van de sociaal-demokratie als politieke en emancipatoriese machtsfaktor en van haar verbondenheid met de vakorganisatie.

Ger Harmsen

Er is meer dan arbeid en inkomen

Het is een wat rare stelling die mij is voorgelegd. Ze suggereert dat de vakbeweging nog de voornaamste 'progressieve' beweging is die als motor voor politieke veranderingen dient. De werkelijkheid is echter dat een 'smal' gedefinieerde vakbeweging prima gedijd in de marktekonomie. De belangen van de 'insiders' op de arbeidsmarkt lopen helemaal niet zo ver uiteen met die van hun werkgevers. Het is nu veeleer zo dat andere maatschappelijke en politieke krachten de vakbeweging eraan herinneren dat er nog meer zaken zijn dan arbeid en inkomen. Denk aan rolpatronen, het miljeu, internationale solidariteit.

Juist de uitgeslotenen, juist de ijveraars voor emancipatie voor de armen in de wereld en voor zaken als welzijn en kultuur, tonen aan dat de overheid meer moet zijn dan de scheidsrechter in het vrij worstelen van de ekonomie.

De politiek zal lijnen moeten trekken en doelen moeten aangeven waar de wedstrijd zich aan moet houden. Een brede vakbeweging kan één van de faktoren zijn die de politiek weer wat sterker aan die taak herinnert.

Ab Harrewjjn

Brede vakbeweging

De Vrouwenbond FNV heeft grote moeite met het beperkte werkterrein waarvoor de FNV kiest in het Voorontwerp voor een Grondslag. Vrouwen zijn juist gebaat bij een brede grondslag. De leden van de Vrouwenbond FNV verwachten van hun vakorganisatie dat deze breed stelling neemt en bemoeienis heeft met een breed maatschappelijk terrein. Voor veel vrouwen is dit zelfs de reden dat zij lid zijn geworden van de bond en daarmee van de FNV. Zij hebben bewust gekozen voor een vakbeweging die ageert tegen misstanden. Op allerlei gebied. Voor een vakbeweging die probeert de samenleving zo te veranderen dat er daadwerkelijk sprake is van eerlijke verdeling en solidariteit.

Het leven bestaat uit meer dan betaalde arbeid en het verwerven van inkomen alleen. Veel mensen, merendeels vrouwen, dragen door middel van onbetaalde arbeid hun steentje aan de samenleving bij. De FNV mag hen niet in de kou laten staan. Niet voor niets heeft de FNV herverdeling van arbeid jarenlang grote prioriteit gegeven. Van een eerlijke verdeling van de arbeid kan echter pas sprake zijn, als daarbij alle arbeid wordt betrokken. De betaalde èn de onbetaalde arbeid.

Tineke van der Kraan

Kwaliteit van het leven

Het probleem is niet de verhouding vakbeweging-politiek, maar het sukses van het liberale marktdenken binnen politiek en vakbeweging. Daardoor heerst zowel in bijvoorbeeld de PvdA als in de vakbeweging een beperkte opvatting over politiek. Is politiek niet juist dat wat aan de markt voorafgaat, de markt overstijgt en op de markt volgt? Kortom, moet politiek niet gaan over het samen leven dat voorafgaat aan het samen werken?

Als dat zo is, dan moeten politiek en vakbeweging juist de grenzen van de markt laten zien, de verhoudingen van arbeid tot andere levenssferen, en de samenleving in haar geheel als waarde naar voren brengen voor de kwaliteit van het leven van werkne(e)m(st)ers.

Dorien Pessers

Nieuw elan

De organisatiegraad van de nederlandse werknemers is niet zodanig dat de vakbeweging het zich kan permitteren de PvdA de rug toe te keren. Zonder politiek tegenwicht aan het neo-liberale marktdenken, waarin voor van overheidswege gesanktioneerde vakbondsmacht geen plaats meer is, krijgt de vakbeweging het behalve op centraal nivo ook in de bedrijven moeilijk.

De vakbeweging is de grootste progressieve beweging van Nederland. Daarom alleen al is een verantwoordelijke en sociale vakbeweging onmisbaar voor de PvdA. Als de PvdA thuis wil zijn op de plaats waar mensen werken, moet ze onderdak bieden aan mensen en ideeën uit de vakbeweging.

De overlegekeonomie staat er beter voor dan enkele jaren geleden. De diskussies rondom het funktioneren van de SER hebben niet het einde, maar een nieuw elan ingeluid. De resultaten bewijzen het gelijk van het nederlandse model.

Ruud Vreeman

Politiek geëngageerd

De FNV heeft de ambitie in Nederland de specialist bij uitstek te zijn op het terrein van arbeid en inkomen. Zij vervult haar taken enerzijds vanuit een duidelijk besef van de brede maatschappelijke kontekst die op het sociaal-ekonomies gebeuren inwerkt. Anderzijds is zij zich ervan bewust dat haar handelen van grote maatschappelijke betekenis kan zijn. Wat de inhoudelijke invulling betreft, voelt zij zich onderdeel van een progressieve maatschappelijke stroming.

Hoe breed ook, het werkterrein van de FNV is per definitie smaller dan dat van een politieke partij. Ook van diegenen die tot de progressieve stroming gerekend willen worden. Er zijn overigens geen politieke partijen die deze stroming monopoliseren.

De FNV is politiek geëngageerd, maar niet met enigerlei politieke Partij verloofd. Het valt te verwachten dat de FNV in het kader van haar taakuitoefening sneller tot samenwerking komt met partijen die tot dezelfde progressieve stroming kunnen worden gerekend. Vanzelfsprekend is dat overigens niet. Vandaar dat de FNV geen bijzondere relaties onderhoudt met politieke partijen. Ook niet met een sociaal-demokratiese Partij. Een bijzondere relatie zal moeten worden verdiend.

Lodewijk de Waal