Berichten, boeken, brieven, brochures

De Arbo-arena

Ook de redaktie van Solidariteit krijgt van alles en nog wat toegestuurd. Soms een boek, wat meer brochures, veel berichten en nog te weinig brieven. Met de laatste bedoelen we reakties op artikelen, bij voorkeur kritiese, of gewoon iemand die een kommentaar kwijt wil over een aktuele gebeurtenis binnen of buiten de vakbeweging. Met ingang van dit nummer zullen we aandacht geven aan deze berichten, boeken, brochures en brieven. Aarzel dus niet, stuur ze ons, wij zorgen voor de rest.

Bouwvakkers bij Hoogovens

Uitbesteding van werkzaamheden is geen nieuw verschijnsel. Zeker waar het gaat om specialisties werk, is uitbesteding nooit weg geweest. Buiten dat specifieke werk lijkt de geschiedenis zich te herhalen. Ook in Nederland wordt de beginperiode van de industrialisatie gekenmerkt door kleine onderaannemers, vaak zelfstandige vaklieden, die een kontrakt sluiten met de industriële ondernemer en de aangenomen klus klaren met behulp van losse arbeiders. Deze produktie- en arbeidsverhouding is weer zeer aktueel en niet alleen binnen de industrie. Alles wat door 'derden' goedkoper gedaan kan worden, valt onder het mes van de uitbesteding; kantine, schoonmaak, reparatie, onderhoud enzovoort.

Hoogovens is een bedrijf waar altijd al sprake is geweest van uitbesteding (buitenfirmaas), bijvoorbeeld de ovenbouw. De laatste jaren gaat het om veel meer, want ook Hoogovens is in de ban van de 'magere' produktie.

De Bouw- en Houtbond FNV heeft kort geleden een onderzoek gedaan naar de uitbesteding aan bouwfirmaas bij Hoogovens en dan met name naar de arbeidsomstandigheden van ovenbouwers, straatmakers, steigerbouwers, slopers, timmerlieden, grondwerkers, vloerenleggers enzovoort. Hoogovens is niet scheutig met de informatie, maar via de kaderleden komt de bond tot 22 bouwaannemers met naar schatting 200 tot 300 bouwvakarbeiders. De resultaten liegen er niet om. Veel klachten over veiligheid, gebrek aan informatie, lawaai, hitte, asbest, glas- en steenwol en te zware materialen.

In een toegankelijk geschreven brochure staat het allemaal schoon bij elkaar. De vermelde vragen bij de enquête zijn voor andere bedrijven of sektoren zeer goed bruikbaar. Verder staan er voorstellen in en adressen waar informatie verkregen kan worden.

De brochure "Staaltjes van ongezond werk" is een harde les voor de Industriebond die - ondanks hardnekkig pogen van een aantal kaderleden - de vele kwalijke kanten van uitbesteding voor lief lijkt te nemen.

Kwaliteit van de arbeid

Kwaliteitsmanagement, geïntegreerde kwaliteitszorg, kwaliteitsdenken, kwaliteitskringen, kwaliteitsbewustzijn; het houdt niet op, kwaliteit is 'in'. Slogans daarbij zijn: betrouwbaarheid, duurzaamheid en service. Kwaliteit is niet meer een kwestie van kontrole en inspektie achteraf, maar van permanente voorzorg, bewaking en verbetering. Kwaliteit is steeds minder een taak van één afdeling of gespecialiseerde dienst, maar een zorg van gezamenlijke verantwoordelijkheid, dus op elk moment van allen. Fouten moeten voorkomen worden, storingen vermeden en wachttijden verkort. Kortom, de kosten moeten omlaag. Het is zeer de vraag of met deze kwaliteitszorg ook de kwaliteit van de arbeid gediend wordt.

In het eerste deel van de reeks Logistiek en Kwaliteit waarmee de FNV in 1993 gestart is, wordt uitgebreid ingegaan op de kwaliteit van de arbeid, maar van de 'kwaliteitsstrategie' van het management wordt nauwelijks een probleem gemaakt. Het 'kwaliteitsdenken' komt even ter sprake, maar lijkt een onvermijdelijke koerswijziging die vooral positieve mogelijkheden biedt. Het management delegeert immers en daarmee "is de taakgroep verantwoordelijk voor de produktie en de organisatie van de produktie." De machtsverhoudingen lijken ten gunste van de arbeid(st)ers gekeerd.

Deze 'witte vlek' in het boekje is vooral spijtig, omdat er heel veel praktiese informatie in staat. Aan de hand van de dagelijkse werkzaamheden van een 'gezinshelpende' in de gezinsverzorging en een operator in de industriële sektor worden allerlei bedreigingen van de kwaliteit van de arbeid besproken. De toenemende werkdruk door bezuinigingen, de afnemende handelingsruimte door automatisering en de beperkte mogelijkheden om van en door het werk tot persoonlijke ontwikkeling te komen. Voor de oplossing van deze en andere problemen wordt veel verwacht van het WEBA-instrument (Welzijn Bij de Arbeid) dat uitvoerig besproken wordt. Dit WEBA-instrument maakt het mogelijk arbeidstaken te beschrijven, de daarin optredende problemen te beoordelen en maatregelen te nemen die de kwaliteit van de arbeid verbeteren. De kriteria voor die verbetering worden ontleend aan de Arbo-wet.

In de uitwerking van WEBA wreekt zich de verwaarlozing van de machtsfunktie van het management. De kwaliteit van de arbeid lijkt niet in een arena, maar in de kerk tot stand te komen. Een kwestie van getuigenis, en vol verwachting dat het management tot andere gedachten gebracht kan worden. Onbedoeld kap op deze manier WEBA een instrument worden om tot het door het management gewenste arbeidsgedrag te komen. Maar gegeven het feit dat WEBA wel eens heel populair kan worden in de professionele Arbo-zorg en als een instrument voor eigen doelen gebruikt kan worden, is het boekje "Onder de loep" de moeite van het lezen waard.

Hans Boot

Bouw- en Houtbond FNV/Chemiewinkel Universiteit van Amsterdam), "Staaltjes van ongezond werk", Arbeidsomstandigheden bij uitbesteding van bouwwerkzaamheden bij Hoogovens; 1993 (te bestellen via telefoon 075-156157 of 020-5255607). Martha Meerman, "Onder de loep", WEBA meet de functiekwaliteit, deel 1 van reeks Logistiek en Kwaliteit, Stichting FNV Pers; 1993 (020-5816300).