welkom
edities
inhoud

Konferentie zaterdag 13 juni 1992

De vakbeweging in de rest van de 90-er jaren

MET DE TIENDE konferentie voor lezers, lezeressen en elke andere geïnteresseerde wil de redaktie van Solidariteit aan die noodzakelijke bezinning een bijdrage leveren.

Voorgaande konferenties

Dat is mooi gezegd, maar wat is daar zo bijzonder aan? Hebben de konferenties van Solidariteit niet altijd de bedoeling gehad aktuele ontwikkelingen te beoordelen om te onderzoeken hoe verder te gaan? Alleen al een terugblik op de titels van de voorgaande konferenties lijkt dat beeld te bevestigen. Een opsomming:

Juni 1984: Naar een strijdbare vakbeweging (over arbeidstijdverkorting). Juni 1985: Hoe naar een strijdbare vakbeweging? (britse mijnstaking en CAO's). November 1985: Krisis, herstrukturering, automatisering, flexibilisering. Het gaat om meer dan arbeidsvoorwaarden. April 1986: Kansen krijg je niet kado, ook nieuwe niet (verkiezingsforum). Februari 1987: FNV, hoe nu verder? (naar aanleiding van FNV 2000). Juni 1988: Laten we de vakbeweging uitdrijven? (over managementstrategieën). Juni 1989: Atv, maar nu in één keer goed. Juni 1990: Jongeren en vakbeweging in de jaren negentig. Mei 1991: Mac-waarde, niet genoeg (over gif en arbeid).

Verder kijken

Hoewel op deze konferentie aktuele vraagstukken niet onbesproken zullen blijven, is de opzet toch wat anders. De recente WAO- en Ziektewet-akties zullen best aan bod komen. Evenzo de CAO-stakingen, de toenemende spanningen tussen de FNV en de aangesloten bonden en bijvoorbeeld het hernieuwde geloof in het model van de overlegekonomie. We willen echter verder kijken, in de wetenschap dat we pas (nieuwe) antwoorden zullen vinden als we begrijpen wat er aan de hand is. Het is en blijft waar dat de nederlandse vakbeweging gevangen is in de grillen en nukken van de kapitalistiese konjunktuur. Het pad van meedenken met de probleemoplossers van het verbond van regering en ondernemers is ondanks de huidige strubbelingen nog lang niet verlaten. De lange geschiedenis van medeverantwoordelijkheid nemen, zonder relevante zeggenschap, wordt voortgezet. Deze en andere kritiese beoordelingen, waaraan in de loop der jaren heel wat paginaas van Solidariteit gewijd zijn, hebben niets aan geldigheid verloren. Maar, zoals gezegd, we vinden dat de tijd is aangebroken voor een bredere analyse.

Alarmerend

Laten we duidelijk zijn. In die bredere analyse staan noch het bestaansrecht, noch de betekenis van de vakbeweging op enigerlei wijze ter diskussie. Dat thema laten we aan anderen over. Sterker nog, wij zijn van mening dat het proces van herstruktureringen dat eind zeventiger jaren is ingezet, de noodzaak van de vakbeweging als verdedigingslinie van de loon- en uitkeringsafhankelijken permanent aantoont.

Wat wij wensen - bijvoorbeeld een strijdbare en demokratiese vakbeweging, gebaseerd op een hechte solidariteit - staat buiten kijf. Wat wij waarnemen, heeft spijtig genoeg een andere snit. Kort gezegd, de konferentie gaat over de kloof tussen wens en waarneming. Die waarneming kan best alarmerend genoemd worden. Een zwaar woord dat voorzichtig gehanteerd moet worden, want een blik in de geschiedenis en over de nationale grenzen leert ons dat het altijd nog slechter kan. Dat neemt niet weg dat onze waarneming tot de konklusie leidt dat de fase waarin het kapitalisme zich bevindt, gekenmerkt wordt door een aantal diep insnijdende veranderingen. Wij hebben de vijf mensen die op onze konferentie een inleiding verzorgen, gevraagd hun visie daarop beknopt op papier te zetten. Deze staan op de volgende paginaas.

Fundamentele veranderingen

De kern van wat op de konferentie aan de orde wordt gesteld, is het proces van herstrukturering dat zich de laatste jaren in de arbeidsverhoudingen voltrekt. De daarin aangewende arbeidskracht wordt bijvoorbeeld onderworpen aan allerlei vormen van flexibilisering. Dat geldt niet alleen voor de te verrichten arbeidstaken, de tijd waarin dat moet gebeuren en voor de lonen, maar ook voor de aanwending van de totale arbeidskracht. De splitsing in kernarbeid in de kernaktiviteiten en perifere arbeid in bijvoorbeeld de uitbesteding is daarvan een in het oog springende illustratie. Die forse verschuiving in het gebruik van arbeidskracht loopt langs de lijn van de managementstrategieën waarvan de ondernemer zich bedient.

Vanzelfsprekend staan die strategieën niet op zich zelf. Ze worden uitgevoerd in de tegenstrijdige verhouding van kapitaal en arbeid en in de konkrete krachtsverhoudingen van de betreffende arbeidsorganisatie. Ze zijn niet uniform, maar kennen 'n gemeenschappelijke grondslag. De managementstrategie van de ondernemer staat ook niet op zich zelf, omdat ze het resultaat is van een serie de onderneming overstijgende - internationale - ontwikkelingen van ekonomiese en technologiese aard. Daar beperkt dit herstruktureringsproces zich niet toe. Op het nivo van de politiek wordt het bijvoorbeeld bevorderd door de staat 'als afslankmiddel'. Op sociaal nivo zien we steeds meer de verdeeldheid als ordeningsprincipe. En in de ideologie wordt de individualisering als algemene suksesformule geproklameerd.

Het alarmerende van de situatie is dat, in het algemeen gesproken, de vakbeweging in dit alles meer een afwachtende deelnemer is dan een tegenmacht. Anders gezegd, de verdedigingslinie van de arbeidskracht vertoont aanzienlijke gaten.

De inleid(st)ers zullen zich niet beperken tot analyses en beschouwingen, maar ook voorstellen in diskussie brengen waardoor de vakbeweging in de rest van de negentiger jaren minder achter de feiten aan blijft lopen.

Redaktie

Op de konferentie zal een 'reader' beschikbaar zijn met artikelen van de hand van enkele inleiders. Deelnemers aan de konferentie die goed beslagen ten ijs willen komen, kunnen deze bundel bij ons redaktieadres bestellen.

Tekening (20 Kb)