Redaktioneel

Meer dan 'pure chantage'

Het is morgen Prinsjesdag, maar veel nieuws zal dat wel niet opleveren. Nu is al duidelijk dat de Golfkrisis gebruikt zal worden om een nieuwe ronde van loonmatiging af te kondigen. En voegt minister De Vries toe, 'als de vakbeweging daaraan niet meewerkt, zal de koppeling van de uitkeringen aan de lonen geschrapt worden'. Johan Stekelenburg noemde dat "pure chantage", dat is een verfrissende uitspraak. Maar ja, hij heeft ook gezegd dat de FNV bereid is mee te werken aan een machtigingswet als er een ernstige ekonomiese recessie komt. Met zo'n wet zou niet alleen de stijging van de lonen beperkt moeten worden, maar ook die van de prijzen en de winstuitkeringen aan de aandeelhouders. Dat is minstens naïef van onze voorzitter, want dat soort uitkeringen vindt evenals de prijzen z'n eigen weg wel. Dus blijft de loonmatiging over, zeker als de inflatie naar verwachting 3 procent wordt.

Als echte journalisten hebben wij ook een taxichauffeur gesproken. De onze zei: "Als Saddam Hussein er niet was, zou hij uitgevonden worden." Ook een verfrissende uitspraak. Want zoals Het Financiële Dagblad 15/17 september 1990 meldt, heeft de Commissie van Economische Deskundigen van de Sociaal Economische Raad in de tweede week van september een advies uitgebracht dat voor de Golfkrisis is geschreven. Daarin staat dat politiek Den Haag in de jaren negentig "alles in het werk zal moeten stellen om loonmatiging mogelijk te maken". De Deskundigen gaan nog een paar straten verder door in hun oneindige wijsheid mee te delen "dat de politiek de bevoegdheid moet krijgen om cao's met relatief hoge loonafspraken niet algemeen verbindend te verklaren". Dat heeft ook iets weg van een oorlogsverklaring. Gelukkig voelt De Vries daar helemaal niks voor. Maar die kletst zo vaak maar een eind weg. In Vrij Nederland van 15 september bekent hij: "In de jaren tachtig dacht ik: als de economie maar aantrekt, dan komen de langdurig werklozen vanzelf wel weer aan de slag. Nu heb ik ontdekt dat dat een voorbarig oordeel is geweest. (...) De langdurige werkloosheid is een hardnekkiger kwaal dan ik had vermoed." Op dezelfde dag lezen we van hem in alle kranten dat een verdere versnelling van de loonstijging de vermindering van de werkloosheid in gevaar brengt. Wat betekent dat nou?

In de eerste plaats is het goed om te weten dat de lonen in 1989 gemiddeld met 1,8 procent stegen; dat is nog minder dan de inflatie. Dus die versnelling slaat nergens op. In de tweede plaats mag dan ook De Vries eindelijk snappen dat de door hem verdedigde loonmatiging van de laatste tien jaar de langdurige werkloosheid in stand heeft gehouden, toch beweert hij op hetzelfde moment dat alleen een loonmatiging de werkloosheid kan terugdringen.

Stekelenburg heeft in een kwaaie bui gezegd dat De Vries "achterover blijft hangen" en te weinig doet. Dat is dus niet zo. De Vries zit op het puntje van zijn stoel en zegt de ene keer dit en de andere keer dat. Maar zijn boodschap blijft altijd dezelfde: de lonen moeten gematigd worden; zo niet, dan zijn jullie verantwoordelijk voor de werkloosheid en de verbreking van de koppeling.

Ekonomen, politici en ondernemers vrezen nu al weer jaren een loongolf. Het is er niet van gekomen. Sterker nog, in vergelijking met andere westerse 'rijke' landen zijn de loonkosten in Nederland het verst achter gebleven bij de groei van de arbeidsproduktiviteit.

Minister Kok vertrouwt op een 'redelijke en verstandige' vakbeweging die instemt met een 'verantwoorde loonstijging' van maximaal 3 procent. Als de inflatie daar niet boven komt en als er geen lastenverzwaringen worden ingevoerd en als de chantage met de Golfkrisis mislukt, houden we waarschijnlijk wat we hebben. En dat is in ieder geval voor het leger uitkeringsgerechtigden veel te weinig om vertrouwen te krijgen of te houden in een vakbeweging die krachtig voor hun belangen opkomt. Socialisme en strijd voor direkte belangen schijnen dan niet in overeenstemming te zijn met de mysterieuze 'tijdgeest', wij zijn zo eigenwijs om te vinden dat de koppeling onaangetast moet blijven, de prijskompensatie weer algemeen ingevoerd moet worden, de koopkracht omhoog moet en de werkloosheid aangepakt moet worden door nu eindelijk eens een forse arbeidstijdverkorting af te dwingen.

Redaktie (oktober 1990)