Zo blijft van de gezondheidszorg niet veel over

FNV begin november in aktie

Een elastiek rekt zich uit totdat hij knapt. Daarom zou ik niet graag in de schoenen van minister-president Lubbers staan. Of de eigenaar zijn van het schoeisel van een van de leden van het kabinet. Want dan vrees je toch zo langzamerhand voor je eigen veiligheid. Het is toch niet voorstelbaar dat dit nog lang doorgaat? Dat mensen die toch al niks bezitten zich nog verder laten uitwringen? De regering Lubbers maakt het kwade geesten in deze samenleving wel erg makkelijk. Je mag hopen dat alleen de volgende verkiezingsuitslag 'de wraak van de gewone man' uitdrukt.

De plannen om op de gezondheidszorg te bezuinigen zijn daarvan het ontluisterende bewijs. De Voedingsbond FNV, en ook de andere FNV-bonden, verzetten zich tegen de plannen. Begin november is er daarom een aktieweek. Op die manier organiseert de vakbeweging het verzet en beteugelt soms de reakties van de mensen die gepakt worden. Nu maar hopen dat Lubbers en de zijnen daar een verstandige konklusie uit trekken. De vakbeweging kan in ieder geval niet verantwoordelijk zijn voor mensen die vervolgens ongekontroleerd 'de straat' op gaan.

Eigen bijdrage

Het gevaar schuilt in de 'mist'. Die uitdrukking is nadrukkelijk van toepassing op de kabinetsplannen met de sociale zekerheid. Het ziekenfonds wordt uitgekleed. Mensen moeten gaan betalen voor hun ziekenzorg. Een eigen bijdrage voor de specialist en de tandarts bijvoorbeeld. Ook voor de gezinszorg moet, nadrukkelijker dan nu, de portemonnee getrokken worden. Bejaarden- en verzorghuizen sluiten.

Een paar voorbeelden van zaken die aantikken. Dat de overheid minder geld uit wil trekken staat als een paal boven water. In, al dan niet van tevoren bedachte, stappen proberen de haagse heren die plannen door te drukken. Daarvoor maken ze eerst een heleboel mist. Ze zaaien verwarring en kweken onduidelijkheid.

Het begint allemaal met een opdracht aan een 'kommissie Dekker'. De eerste vaagheid blijkt later. Want er is nog zo'n kommissie, Met dezelfde naam. Maar die houdt zich met een heel ander onderwerp bezig. De diskussie gaat over de plannen van 'Dekker'. Wat de regering doet is dan nog niet duidelijk.

Eigen risiko

De vakbeweging denkt geleerd te hebben van het verleden. En probeert zo snel mogelijk de voors en tegens van de Dekker-plannen op een rij te zetten. De FNV benadert het hele cirkus zo positief mogelijk. In het plan zitten uitgangspunten voor het opzetten van een volksverzekering. Daar speelt de FNV op in.

Maar dan verschijnt het kabinet voor het eerst op het toneel. De bezuinigings-ideeën van 'Dekker' krijgen een liefkozende aai.

Maar de plannen voor een volksverzekering, met premie naar draagkracht, worden onmiddellijk in de grond geboord. Vervolgens blijft het kabinet over het rapport van de kommissie praten. 'Over dat rapport waar ook de FNV positieve dingen over zegt.' Maar in werkelijkheid zaaien de bewindslieden alleen maar verwarring. Den Haag praat over bezuinigingen. En verder nergens over. De gedaante van het kabinet doemt steeds duidelijker op uit de mist. De Lubbers-aanhang komt zelf met plannen om overal in de gezondheidszorg eigen risiko te laten betalen.

De mist lost maar heel langzaam op. Bij stukjes en beetjes komt uitvoering van de bezuinigingen op tafel. Een minister of staatssekretaris roept dat mensen zelf voor ziekenhuisopname moeten betalen. Maar voordat het verzet daartegen goed en wel is georganiseerd, is het plan al weer van tafel. Vakbondsleden, en andere gewone mensen, denken misschien dat er aanleiding is om opgelucht adem te halen. Maar die hebben het mis. Het volgende plannetje is al weer klaar. De regering vraagt een advies over het verlagen van het weduwen pensioen aan de Sociaal-Economische Raad (SER). Dat is het advies-orgaan van de regering. Als reden noemt de klub van Lubbers dat een weduwnaarspensioen kan worden ingevoerd. Maar de eerste stap is natuurlijk:

bezuinigen. En of dat weduwnaarspensioen er dan nog ooit komt, is maar de vraag. Want een beslissing om op zo'n punt de overheidslasten te verzwaren is in Lubbers' ogen net zo erg als een revolutie tegen zijn bewind.

Angst: slechte raadgever

Inmiddels duurt de heibel over de gezondheidszorg al bijna een halfjaar. En de vakbeweging heeft moeite met het organiseren van verzet. Daar zijn allerlei, meer en minder aanvaardbare, redenen voor.

De FNV doet haar best om haar leden te informeren over de stand van zaken. Door het almaar wijzigen van de regeringsplannen wordt dat erg moeilijk gemaakt. Daarbij zijn de voorstellen vaak zo ingewikkeld, en met elkaar samenhangend, dat niemand er fatsoenlijke voorlichtingspap van kan koken.

Daarnaast kampt de FNV met de predikaten die zij zichzelf opgeplakt heeft. De gezamenlijke FNV-bonden zijn bang voor een nieuwe nederlaag. Een voorstelbare manier van redeneren. 'Bij de stelselherziening riepen we: dit kan echt niet meer. En toen is het toch gebeurd. Moet je nu weer roepen dat dit echt niet meer kan? En dan weer vaststellen dat je niet bereikt wat je wilt? Dat maakt de FNV toch ongeloofwaardig.'

De Voedingsbond FNV huldigt een wat ander standpunt. Een nederlaag moet je nooit weerhouden van de volgende aanval. Want dàt is juist waar je tegenstanders op uit zijn. Het is je taak, daar word je zelfs voor betaald, om zo goed mogelijk op te komen voor de belangen van je leden. Nergens is vastgelegd dat je verplicht bent je doelen allemaal te bereiken. Je moet de barrikaden op om te laten zien dat je wilt strijden. Om te laten zien dat je niet slaapt. Je kunt beter vechtend ten onder gaan dan soezend in slaap vallen.

Daarnaast is het moeilijk vast te stellen wat een nederlaag is. Er zijn dingen veranderd aan het stelsel van sociale zekerheid. Dóór de aktiviteiten van de vakbeweging. En het gezondheidszorgplan wordt niet voor niks op deze wijze gepresenteerd. De regering is gedwongen rekening te houden met het verzet uit de samenleving. Met dat verzet kun je plannen in ieder geval op onderdelen wijzigen. Of alleen al vertragen. Je moet het als vakbeweging ook niet te hoog in de bol hebben. Je zit in een situatie waarin het je taak is om verslechteringen te vertragen of te veranderen. Ook al kom je niet veel verder. Dan ben je nog niet van die taak ontslagen! Pas achteraf zal overigens blijken of je sukses hebt of niet. Je mag je nooit bij voorbaat bij de klacht van je tegenstander neerleggen. En niemand blijft zijn leven lang wereldkampioen.

Simpelweg voorrekenen

De vakbeweging, zeker de FNV, wil serieus genomen worden. Dat is een loffelijk streven. Alleen moet het je niet weerhouden om duidelijk uit te leggen wat je wilt. Maar er bestaat in de FNV nogal wat angst om dingen te versimpelen. 'Demagogie' heet dat met een moeilijk woord. Die angst kan terecht zijn. Maar versimpelen is daarnaast ook noodzaak. Om mensen wakker te schudden. Je moet je leden simpelweg voorrekenen wat regeringsplannen kosten. Je moet ze met eenvoudige voorbeelden duidelijk maken dat verzet geboden is. Daarvoor moet je dingen misschien een beetje uit hun verband halen. Dat geeft niet, als het maar om feiten gaat.

De FNV zit niet stil. Heeft alternatieven. Pleit voor een volksverzekering. Voor iedereen betaalbare gezondheidszorg. Met premie naar draagkracht. Dus de zwaarste lasten op de sterkste schouders. En niet de zwakken nog verder onderuit halen.

De vakbeweging lijkt te worstelen met het begrip solidariteit. De FNV lijkt behept met angst als het over dat begrip gaat. 'Stel je vraagt om solidariteit en die blijkt er helemaal niet te zijn. Dan ga je mooi op je bek.' Onzin volgens mij. Je moet gewoon zorgen dat je de goede argumenten hebt, zodat mensen elkaar steunen. Dat was als het ging om het nieuwe stelsel van sociale zekerheid misschien nog een beetje moeilijk. Omdat je werkende en gezonde mensen blijkbaar moeilijk uit kunt leggen wat ze met niet-werkenden te maken hebben. Dat werkenden de uitkeringsgerechtigden van morgen zijn, is blijkbaar niet voldoende. Zo ging dat bij de sociale zekerheid. Maar in het geval van de gezondheidszorg is het veel eenvoudiger. Iedereen moet straks dokken voor specialist of tandarts. Of je nu werkende bent of niet. Nog sterker. Ook onder tandartsen en specialisten zijn zelfs onze bondgenoten te vinden. En wij zijn best bereid om ze ook als zodanig te benaderen. Niet omdat we vinden dat hun, overbodig hoge, inkomens overeind moeten blijven. Wèl omdat we vinden dat iedereen naar de tandarts of de specialist toe moeten kunnen. Ook de mensen met de laagste inkomens. En dat betekent toch werk voor die tandarts of specialist.

De bedrijven in De FNV-bonden zitten nog met een ander probleem in hun maag. Een betaalbare gezondheidszorg betekent ook opnieuw verdelen van premies. Dat heeft gevolgen voor mensen die boven die ziekenfondsgrens, van zeg maar 47.000 gulden per jaar, zitten. Die moeten meer premie gaan betalen. Dat is een vervelende boodschap als je nogal wat beterverdienende leden hebt. Of als de 'nieuwe' werknemers, op wie je mikt, als nieuw lid juist in die inkomensgroep zitten. Maar het is wel noodzakelijk om het plan overeind te houden. Natuurlijk betekent dat niet een premieverhoging van de ene op de andere dag. Maar met 70.000 piek per jaar zul je in de loop der tijd toch 10 procent premie meer moeten betalen. Die boodschap is ook inhoud geven aan het begrip solidariteit. Het gaat tenslotte om steun aan de armen.

De FNV gaat in november aktie voeren. Met de Voedingsbond FNV in de voorste gelederen. De bond wil de bedrijven in. Mensen oproepen om hun zorg te tonen. De samenleving duidelijk maken wat er gaande is. Om de vermaledijde plannen voor de gezondheidszorg van tafel te krijgen. Om Lubbers en de zijnen op het rechte pad te krijgen. Want de rek is echt uit de elastiek.

Wil Winter (vice-voorzitter Voedingsbond FNV, bestuurder belast met de sociale zekerheid)

Tekening bij artikel fnv begin november in aktie nr.25 (36 Kb)

Tekening (36 Kb)