Tweede forum: "Globalisering - kan het van onderop en hoe dan?"

Nieuwe fase, hetzelfde systeem

Socialisten hebben weinig moeite met de verbreding van horizonten, internationale samenwerking waar mogelijk en zinvol, over de grens heen kijken, een zekere internationale arbeidsdeling, internationalisering van processen; kortom mondialisering of wat abusievelijk 'globalisering' is gaan heten. Waar wij, Socialistische Partij, kritiek op hebben, is het politieke en economische project van neoliberale globalisering. In de vorm van - en deels weer ten gevolge van - verdere vrijmaking van alle markten, waarbij democratische publieke controle op economische processen wordt afgebroken ten gunste van de onzichtbare hand van de vrije markt.

Wat geglobaliseerd wordt, is het neoliberalisme en het is vooral die inhoud waar we een probleem mee hebben. Het is goed hier kort bij stil te staan, omdat de toevoegsels bij globalisering pas aangeven wat er mis mee is, en waar eventueel alternatieven liggen of kritiek nodig is.

De redactie van Solidariteit lijkt de huidige internationalisering in eerste instantie te zien als een 'van bovenaf' opgelegd proces, waarvoor 'van onderop' dan een alternatief zou zijn. Globalisering blijft gewoon staan, waarmee de indruk wordt gewekt dat globalisering op zich geen probleem zou zijn, of juist een maatje te groot om succesvol aan te pakken. Om twee redenen is dit geen strategie die wij bovenaan ons lijstje zouden plaatsen.

Te diffuus

Ten eerste, omdat wij ons niet in de positie bevinden zo maar een alternatief voor globalisering in het algemeen aan te geven of succesvol af te dwingen. Daarvoor is globalisering een veel te diffuus proces. Het betreft geen voorstel dat in een democratisch orgaan ter discussie staat en waar aangeboden alternatieven een rol zouden kunnen spelen in de besluitvorming. Het doet zich voor op alle niveaus (van economisch beleid van een gemeente tot uitspraken van de Wereldhandelsorganisatie) en in vele vormen (de verkoop van een lokaal gasbedrijf aan een multinational tot een regeling over de internationale bananenhandel).

Wij hebben ook wel ideeën over globalisering, welk type we wel willen en hoe dat vorm zou moeten krijgen. Maar we zien dat als een eigen strijd, onze agenda, al veel ouder ook dan de huidige neoliberale globaliseringsgolf en vooral niet slechts als een alternatief daarvoor. Onze globalisering heeft ook heel andere doelstellingen dan die van de liberalen en maakt gebruik van heel andere middelen. Eigenlijk komt met een beetje goede wil alleen de naamgeving overeen. Dit te presenteren als een alternatief is dan ook om die reden irrelevant. Het alternatief 'globalisering van onderop' is erg kwetsbaar in de zin dat het geen antwoord geeft op concrete vragen als 'wat te doen met het gasbedrijf en de bananenhandel'. Tevens is in onze visie niet alles wat van bovenaf opgelegd wordt per definitie verkeerd. Een Tobintax zou wat de SP betreft morgen dwingend mogen worden opgelegd. En andersom biedt de 'van onderop strategie' niet louter zegeningen. Bijvoorbeeld wanneer dat inhoudt alle grenzen open te stellen voor massale arbeidsmobiliteit waarbij werknemers nog makkelijker tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden.

Niet concreet

Een tweede reden om deze strategie niet te omarmen, is dat wij de huidige neoliberale globaliseringshype vooral willen gebruiken om de (toenemende) overmacht van de vrije markt over het publieke domein duidelijk te maken met concrete voorbeelden en deze te kritiseren. De neoliberale globalisering biedt volop nieuwe en aansprekende aanknopingspunten om het kapitalisme in het algemeen en een groot deel van het Paarse beleid in het bijzonder te ontmaskeren en hiertegen verzet te organiseren. Dat zal al moeilijk genoeg zijn. Verzet tegen het oprukkende marktdenken moet concreet zijn en wortels vinden in het dagelijkse leven van mensen. De campagnes in Frankrijk van Attac en José Bové zijn voorbeelden van hoe mensen die bezorgd zijn over hun voedsel, uitstekend de weg kunnen vinden naar het neoliberalisme en de globalisering daarvan als uiteindelijk doelwit van hun verzet. De debatten in Nederland zijn daar nog ver van verwijderd. Het blijft vooralsnog beperkt tot een kleine kring geïnteresseerden en tot een zeker academisch niveau.

Een zogenaamd alternatief als 'globalisering van onderop' vergroot zeker niet de mogelijkheden de analyse van het marktdenken en het verzet ertegen verder te 'populariseren'. Internationale linkse samenwerking kan een rol spelen in zoverre we van elkaar kunnen leren en gezamenlijke initiatieven een echte meerwaarde leveren. De ervaringen met het privatiseren van de energiesector of met de organisatie van de protesten in Seattle en Praag zijn daar voorbeelden van. Maar de gevolgen van neoliberale globalisering zijn ook voelbaar dicht bij huis. Nederlands openbaar vervoer in handen van een Franse multinational of gebrekkige etikettering van genetisch gemanipuleerd voedsel uit overwegingen van vrijhandel bijvoorbeeld. Het grootste probleem hierbij is steeds de overname door de vrije markt van zaken die wij liever in het democratische publieke domein houden. Omdat we dat een kwestie van beschaving vinden. De 'vijand' is en blijft het aloude neoliberalisme; globalisering voegt daar een dimensie aan toe, schroeft het een tandje hoger, maar noodzaakt niet tot volledige herziening van onze kritiek of strategie.

Ewout Irrgang
(Socialistische Partij, fractiemedewerker Tweede Kamer)

Tekening (100 kb)