nr. 0
mar 1983

welkom
edities
inhoud

Solidariteit

Ambtenaren, trendvolgers en uitkeringsgerechtigden vechten terug

De bezuinigingsplannen van het kabinet Lubbers zijn op flink wat weerstand gestoten. De afgelopen maanden is hiertegen een golf van akties op gang gekomen die voor de Nederlandse verhoudingen behoorlijk uniek is.

DAT PIKKEN WE NIET

De leerkrachten beten de spits af. In de week van 15 tot 20 november staakten zo'n 20.000 leerkrachten op 2.000 scholen. Vriend en vijand werd verrast door de grote aktiebereidheid onder de leerkrachten en de brede ondersteuning die ze daarbij kregen van leerlingen en ouders. Hoewel dat niet bepaald door de bondsleiding gestimuleerd werd, sloten zich tijdens de stakingsweek nog een hele reeks scholen bij de staking aan. Na het onderwijs volgde op maandag 22 november het spoor. In de gebieden, die als speerpunt uitgekozen waren, reed die dag geen enkele trein. De aktiedag van het spoor had ook een belangrijk uitstralingseffekt naar andere sektoren. In Amsterdam lag die dag het openbaar vervoer stil.

In Groningen ging de universiteit plat en werd in de hele provincie de post niet bezorgd. Ook de haven in Delfzijl kwam grotendeels plat te liggen. Op 14 december kwamen opnieuw de leerkrachten in aktie. Tienduizenden leerkrachten demonstreerden die dag in Den Haag. Op deze zelfde dag demonstreerden jongeren in Den Haag tegen het plan van de regering het recht op bijstand van 16- en 17-jarigen en de WWV-uitkering voor jongeren tot 23 jaar af te schaffen. De dag daarop, woensdag 15 december, vonden in diverse plaatsen stakingsakties plaats tegen de bezuinigingsplannen van het kabinet. Bij de GAK-kantoren, ziekenfondsen en uitvoeringsorganen namen zo'n 2.300 mensen aan stakingen of werkonderbrekingen deel. Deze stakingsaktie was met name gericht tegen de regeringsplannen om deze groepen ook tot trend-volgers te bombarderen. Chauffeurs van de gemeente-reiniging blokkeerden gedurende zo'n anderhalf uur het autoverkeer op de Dam. De ochtend daarop blokkeerden brandweerlieden in Amsterdam de IJ-tunnel. Evenals de aktie van de gemeentereiniging was ook hun aktie gericht tegen de bevriezingsplannen. De hele maand januari is er aktie gevoerd door bijstandsvrouwen. Hun eisen: f 400,-- erbij, woonlasten omlaag, afschaffing van het kostwinnersbeginsel, geen korting op bijverdiensten, onderwijs met behoud van uitkering.

In ruim 20 plaatsen in Nederland waren akties: gratis eten op nieuwjaarsrecepties, winkelen op bijstandsnivo, bezetten en/of "bevriezen" van het GEB, politieke forums enz. In februari en begin maart gaan ze door. Begin maart zijn namelijk de Tweede Kamerdebatten over sociale zekerheden en uitkeringen. Dit korte overzicht van de akties en stakingen de afgelopen maanden pretendeert niet volledig te zijn. Wel geeft het aan hoe breed het verzet tegen de bezuinigingsplannen van deze regering is.

HET BEZUINIGINGSOFFENSIEF VAN DEZE REGERING

Het geld halen waar het niet zit, is het credo van deze regering. CDA en VVD zijn overeengekomen dat er in 1983 voor 13 miljard op de overheidsuitgaven bezuinigd dient te worden. In de periode van 1984 t/m 1986 moet er jaarlijks nog eens zo'n 7 miljard bezuinigd worden. Indien dit niet gekoppeld is aan een jaarlijkse loondaling van 2% wordt dit geen 7 maar 10 miljard. Over de vraag waar dat geld voor een belangrijk deel vandaan moet komen wond Lubbers tijdens het uitspreken van de regeringsverklaring geen doekjes: "Gezien de noodzaak tot beperking van de kollektieve uitgaven is een beduidende inkomensmatiging van werknemers in de kollektieve sektor in de komende jaren onontkoombaar. Tevens zullen de personeelsformaties bij de overheid in ruime zin kritisch moeten worden bezien. De beperking - zoals in het regeerakkoord aangegeven is - is daarbij onvermijdelijk.". In de praktijk komt het erop neer, dat ambtenaren en trendvolgers zo'n 35% van de bezuinigingsoperatie moeten opbrengen. Nog eens 35% woedt gehaald uit de sociale zekerheid en zo'n 10% bij de volksgezondheidssektor. De enige post op de begroting die reëel zal stijgen, is defensie met 2% per jaar.

Deze hele operatie is in feite alleen uitvoerbaar indien de koppeling tussen de lonen in de partikuliere sektor en bij de (semi-)overheid radikaal doorbroken wordt, of beter gezegd omgekeerd wordt. Niet langer de lonen in de partikuliere sektor volgen, maar als trendsetter voor de partikulier sektor gaan fungeren. De bevriezingsmaatregel is een nieuwe forse stap in deze rich-ting. Een maatregel overigens al aangekondigd door het vorige interim-kabinet van CDA-D'66 in de miljoenennota. Deze maatregel houdt de bevriezing in van de bruto salarissen van ambtenaren en trendvolgers per 1 januari 1983 op het nivo van 1 juli 1982. Probleem waar de nieuwe regering Lubbers nog wel mee zat, was hoe de lonen in de partikuliere sektor aan te pakken. Van een algemene loonmaatregel moes-ten de ondernemers en de VVD in hun kielzog niet veel hebben. Een centraal akkoord tussen onderne-mers en bonden leek er ook in 1982 niet in te zitten. Tegen deze achtergrond kwam de kabinetsformateur Scholten met het idee van een adempauze, wat in feite op een verkapte loonmaatregel neerkwam. Vanuit verschillende motieven gedreven vonden de ondernemers en vakbondsleidingen elkaar in hun streven hier onder uit te komen. Resultaat was het alsnog afgesloten Centraal Akkoord in de Stichting van de Arbeid.

VERDEEL EN HEERS

Het wat langere termijn-doel wat de regering en de ondernemers zich stellen is duidelijk. Afschaffen van alle koppelingsmechanismen, afschaffen van de prijskompensatie, ruim baan voor de ondernemers om makkelijker mensen de laan uit te sturen, jongeren als tweederangsarbeiders in dienst te nemen en ga zo maar door. Het ondernemerdom en de regering Lubbers beseffen ook dat ze tegen een gesloten front van de hele vakbeweging weinig kans zouden maken. Haar politiek is dan ook tweeledig. Allereerst door de PvdA en de vakbeweging zoveel mogelijk medeverantwoordelijk te maken in deze hele bezuinigingsoperatie. Via organen als de SER en de Stichting van de Arbeid. Inspelend op de inleverbereidheid bij de PvdA- en FNV-leiding.

In de tweede plaats door de verschillende sektoren en groepen tegen elkaar uit te spelen. Binnen het raamwerk van de algemene bezuinigingen krijgt iedere sektor of groep zijn eigen behandeling. Leerkrachten moeten 1,65% ekstra inleveren. Op het moment dat daar massale akties tegen gevoerd worden komt Deetman met een nog slimmer plan. De 1,65% (inmiddels 1,85%) gaat niet gelden voor het technisch en administratief personeel werkzaam in de onderwijssektor, maar alleen voor de leerkrachten zelf. Om dan vervolgens via een glijdende schaal leraren meer te laten inleveren dan de onderwijzers. Zo de verschillende groepen slim uit elkaar plukkend, tegelijk handig inspelend op de gedachte dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Onder het mom dat jongeren best ekstra kunnen inleveren worden werkloze jongeren in hun uitkeringsrechten aangetast. Een negatieve belastingpremie wordt gezet op het buitenshuis gaan werken van getrouwde vrouwen. Toch al een hoek waar ekstra klappen gaan vallen als het aan deze regering ligt, gezien de plannen van de regering om tussen 1984 en 1986 voor zo'n 600 miljoen in de welzijnssektor te bezuinigen, waarmee zo'n 30.000 arbeidsplaatsen met name in de gezinszorg op het spel staan. En wie werken daar? Inderdaad, vrouwen!

EFFEKTIEF ANTWOORD VAKBONDSLEIDING BLIJFT ACHTERWEGE

Een eensgezind antwoord vanuit de hele vakbeweging op deze regeringspolitiek is helaas ver te zoeken. De leiding van de Industriebond schijnt ervan overtuigd te zijn, dat het in het belang van de mensen werkzaam in de industrie is, als het trendmechanisme wordt afgebroken. Er wordt dan ook geen enkele ondersteuning gegeven aan de akties van het (semi-) overheidspersoneel. Zelfs de verspreiding van een informatiebrochure van de AbvaKabo onder kaderleden van de IB wordt getraineerd.

Maar ook de eenheid tussen de betrokken bonden is helaas ver te zoeken. De akties van de diverse bonden worden op geen enkele manier gekoördineerd. Van gezamenlijke aktie-initiatieven en het op elkaar afstemmen van de stakingsakties is geen sprake.

Achter deze problemen gaat een fundamenteel probleem van de hele vakbondsstrategie schuil. Voor de leidingen van de betrokken bonden gaat her er niet om alle kortingen op de lonen van ambtenaren en trendvolgers resoluut ongedaan te maken. Waar het om gaat is ruimte aan de onderhandelingstafel te krijgen om tegen inleveren van loon een aantal arbeidsplaatsen uit het vuur te slepen. Zeer duidelijk bleek dit ook uit de woorden van de voorzitter van de AbvaKabo, Van der Schreur, na de eerste overlegronde met de minister op 1 december jl. Rietkerk kwam tijdens dit overleg met geen enkele toezegging over tafel. Integendeel zelfs. Tijdens dit overleg verwees hij voortdurend naar de brief, die hij eerder die week aan de bonden had gestuurd. Daarin stelde hij, dat korter werken door de ambtenaren uit de lonen betaald moet worden. Het geld, dat de bevriezing opleverde kon voor dat doel niet worden bereikt. Wel wilde de minister blijven streven naar een gelijke behandeling van ambtenaren en werknemers in het partikuliere bedrijfsleven. Dit was blijkbaar voor Van der Schreur voldoende aanleiding om te zeggen, dat er voorlopig geen verdere akties gevoerd zouden worden zolang het overleg nog gaande is.

Ook de leiding van de Vervoersbond stelde zich na de geslaagde stakingsdag van 22 november zeer terughoudend op; Jan Koster, landelijk aktiekoördinator van de spoorakties voor de Vervoersbond, verklaarde verheugd te zijn over het sukces van de staking, maar stelde tegelijkertijd dat nu de beurt was aan de ambtenaren om aan de bak te gaan. Nieuwe stakingsakties vielen wat hem betrof op korte termijn niet te verwachten. Doorgaan op deze lijn betekent steeds verder met de rug tegen de muur te komen staan. Steeds meer verworvenheden moeten loslaten zonder dat daar in feit maar iets tegenover staat.

SOLIDARITEITSSTRATEGIE NOODZAKELIJK

Het verzet tegen deze lijnen is binnen de betrokken bonden groeiende. Dit vond zelfs zijn uitdrukking op de bondsraadsvergadering van de AbvaKabo op 2 december jl. Daar werd vanuit Amsterdam een motie op tafel gelegd dat "vanwege het feit dat perspektief op een onderhandelingsresultaat dat overeenkomt met de eisen van de bond nauwelijks aanwezig is, onverkort doorgegaan moet worden met de voorbereidingen van langlopende akties, terwijl daarnaast met waarschuwingsakties het overleg van de centrales met de mini ster ondersteund moet blijven worden.". Gezien de steun voor deze motie kon het hoofdbestuur weinig anders doen dan deze motie overnemen. Daarna zijn de bondsraad en de bondsleiding alsnog overstag gegaan. Het akkoord van Van der Schreur met minister Rietkerk houdt in dat in ruil voor de 2,06% prijskompensatie ambtenaren er 3 roostervrije dagen bij krijgen. Dit moet 5.000 nieuwe banen opleveren.

Dit is ongeveer het tegendeel van de inzet van de akties namelijk de bevriezing van tafel. En over de 1% die al ekstra op de ambtenarensalarissen wordt ingehouden, wordt al niet eens meer gepraat. Met deze 2,06% inleveren worden dus niet de massa-ontslagen bij de overheid gestopt. Als we er al vanuit gaan dat er inderdaad 5.000 banen bijkomen, dan zouden de ambtenaren om alle 100.000 banen te behouden maar liefst 40% moeten inleveren!!!

Een heilloze weg dus.

Bovendien: die 5.000 banen kosten ruim 300 miljoen. De bevriezing levert 1,3 miljard op aan de staat. Er wordt dus 300 miljoen voor banen ingeleverd en 1 miljard voor niks.

Daarom moet alsnog die bevriezing van de baan en vooral is nu een rigoreuze arbeidstijdverkorting nodig. Willen deze centrale eisen alsnog binnengehaald kunnen worden, dan zal in de toekomst de samenhang in de akties versterkt moeten worden en de kontakten/samenwerking met andere bonden verbeterd. Binnen de AbvaKabo is dit geen eenvoudige zaak. Een drietal problemen stellen zich daarbij:

a) Een aantal sektoren is bij de akties betrokken waar weinig aktie-ervaring bestaat en vaak ook weinig kaderleden aanwezig zijn. Het gaat hier bijvoorbeeld om de universiteiten, ziekenhuizen, e.d.

b) Juist om die sektoren verder bij de strijd te kunnen betrekken, zijn centrale akties zo belangrijk. Deze blijven tot nu toe achterwege.

c) De horizontale strukturen van de bond zijn behoorlijk uitgehold. Algemene ledenvergaderingen vinden in grote plaatsen als Rotterdam en Amsterdam niet meer plaats. Daarvoor in de plaats is een ledenraad gekomen. De akties worden voorbereid en georganiseerd vanuit de diverse hoofdgroepsbesturen.

Een eerste stap om deze situatie te doorbreken is het vormen van een aktiekomite. Dat dit mogelijk is blijkt in een afdeling als Utrecht. Een dergelijke struktuur maakt in ieder geval een gemeenschappelijke aktieplanning en initiatieven mogelijk. Ook kontakten met de andere betrokken bonden op plaatselijk nivo kunnen zo gelegd worden.

Centrale taak is ook het verder opbouwen van de solidariteit met de partikuliere sektor. Van het hoofdbestuur van de Industriebond valt op dit vlak heel weinig te verwachten. Dat betekent dat aan de basis de kontakten gelegd moeten worden. Een moeizame weg om de eenheid op te bouwen, maar wel de enige die het ook mogelijk maakt om te winnen.

Eén punt is zeker het geven van konkrete informatie over ambtenarensalarissen, werkomstandigheden enz., omdat er enorme veel vooroordelen bestaan. En het aan de kaak stellen van de verdeel- en heerspolitiek. Want voorzover er nog verschillen zijn tussen ambtenarensalarissen en die in de partikuliere sektor (zeker de bruto-netto-verhouding), is dat ook een bewuste taktiek.

Industriebondleden weten maar al te goed hoe de ondernemers verdeeldheid zaaien, door sommige mensen een groep hoger te zetten. Het hele funktieklassifikatiesysteem zaait haat en nijd voor een paar dubbeltjes. Zo werkt dat ook tussen sektoren. Daarom moet de een niet inleveren t.b.v. de ander, moeten we niet samen de armoede verdelen, maar het geld halen waar het zit.

Wanbeheer, overproduktie en misbruik van subsidie gelden hebben geleid tot de huidige slechte situatie in de industrie. Moeten de ambtenaren dan inleveren voor lastenverlichting van bedrijfsleven en staat? Voor een nieuwe impuls in de industrie, zoals Piet Vos wil?

Laten we samen de ondernemers en de regering aanpakken.

(voorlopige redaktie)

Foto bij artikel Ambtenaren nr.0 (57 Kb)Foto (57 Kb)