Welkom
Ingezonden
Solidariteit "ingezonden"

Participatie - verschuiving geldstromen van arbeid naar kapitaal

Zelfgeleid onvermogen

Hans Boot 1

De Gaulle, mei 1968: "Participation!". Met brede armgebaren en lettergreep na lettergreep richtte hij zich via het scherm tot de stakende arbeid(st)ers en rebellerende studenten. Ook op de Nederlandse televisie te zien, net een jaar in kleur met nog door de winkelruiten glurende kijkers. De Gaulle sprak ter leniging van de opstand over financiële en sociale participatie, over harmonie en verantwoordelijkheid. Hij bleek een gids voor managers, Willem-Alexander, Rutte en Klijnsma.

De wereld van de bedrijfsvoering - het management - houdt zich al zo'n anderhalve eeuw bezig met beïnvloeding en besturing van het arbeidsgedrag. Kwaadschiks via tucht en discipline, goedschiks via vrijwillige instemming. Ook de aartsvader Frederick Taylor, de man van de gedetailleerde fysieke instructies, hulde zich graag in termen van 'optimale betrokkenheid'. 'Commitment' leek hem vast een mooie vondst. De Gaulle had wel wat van zijn bezetenheid. De tegenwoordige generaals en regerende politici laten dat liever niet zien. Ze vragen en tonen begrip, zeggen helaas niet anders te kunnen, hun lot valt samen met dat van de burger, opleggen is niet van deze tijd, de nieuwe mondigheid is identiek met participatie, in goede en vooral slechte tijden.

Eigenaar

Het aandeel in de bedrijfswinst dat De Gaulle bepleitte, heeft hem overleefd, sterker nog de financiële participatie is een paradijs voor batterijen adviseurs. De bonus, hoog in de hiërarchie, ligt even niet lekker, maar met de winst variërende beloning en premie, samengebracht in 'resultaatsparticipatie', blijven scoren. Maar dan wel gegoten in het brede ideologisch verband van flexibiliteit, loyaliteit en niet te vergeten duurzaamheid. Literatuur te over en onverbloemd. De vele platforms en denktanks leren dat materieel gewin als arbeidsmotivatie snel uitgeput raakt. De nieuwe onderneming behoeft een sociaal arrangement dat spreekt van gedeelde informatie en besluitvorming, van zelfsturing en een 'psychologisch gevoel van eigendom' dat uitgroeit tot een 'echte eigenaarsmentaliteit'. Werkgever en werknemer zijn 'business partners'.

Een dergelijke bedrijfsparticipatie reikt, volgens de consultants, verder dan de wereld van de arbeid en staat model voor een algemeen samenlevingsproject. Dat wil zeggen: ondernemen is samenleven en samenleven is ondernemen. Een maatschappijbeeld rustend op zelforganisatie, waarbij ieder eigenaar is van de verworven lust en de opgelopen last. Bij Bolkestein en Rutte heet dat heel onwerelds 'bezield verband'. De staatsveiligheid van Opstelten en Teeven vergetend, wordt de burgers niets opgedragen, krijgen ze alle ruimte in elkaars zorgen op te gaan en hun problemen op te lossen. Zodoende sparen ze voor nu en later. En dat is precies wat Willem-Alexander in zijn eerste troonrede van Rutte moest zeggen en "participatiesamenleving" noemen: "Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen (…) wordt [ieder] gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving."

Zoek het maar uit

Deze ideeën die de privéwereld privatiseren, (k)raken steeds meer de werkelijkheid van politiek en economie. In allerlei formuleringen is 'zelfredzaamheid' troef. Bijvoorbeeld in de begrotingsstukken van de Amsterdamse wethouder van Werk en Inkomen Van Es, GroenLinks: "De klant voldoet zoveel mogelijk vrijwillig, en op eigen kracht, aan wettelijke verplichtingen." Ingebed in een pleidooi voor het leanmanagement (resultaat tegen lagere kosten) is de volgende passage alarmerend: "In 2014 wordt in kaart gebracht of, en zo ja, voor welke klanten de bijstand tijdelijk kan worden toegekend op basis van een inschatting vooraf van de maximale uitkeringsduur."
Tijdelijk dus, vast te stellen met rechercherende digitale controle en mogelijk via beslaglegging. En dan? Zoek het maar uit, armoedebeleid dient "mensen zelf in staat te stellen grip te krijgen op de situatie".
Van argeloosheid of van een oprisping is geen sprake. De Amsterdamse Bijstandsbond bracht een studiereis in herinnering. Bijna vier jaar geleden van een groep ambtelijke deskundigen 'arbeidsvoorziening en sociale zekerheid', met als prominente deelneemster staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid (toen en nu) Klijnsma, Partij van de Arbeid; de vrouw van de participatiewet. Waar gingen ze heen? Naar de Verenigde Staten, het land met de uiterst gebrekkige sociale bijstand: tijdelijk en maximaal vijf jaar. Conclusie: "Het zou wel eens kunnen dat hier de basis is gelegd voor de herziening van het sociale stelsel in de komende drie jaar." (Trouw, 3-12-2009) Het werk is dus in uitvoering.

Participatie legitimeert inmiddels met koninklijke goedkeuring: verregaande gedragscontrole en verschuiving van geldstromen van arbeid naar kapitaal. Met de sinistere vraag of de kartonindustrie zal profiteren met slaapdozen, op maat of flexibel.


1 Eerder, 21 oktober 2013, verschenen bij: www.konfrontatie.nl (terug)