Een impressie van de internationale anarchistische bijeenkomst in St. Imier Een blik in de toekomst Herre de Vries In 1872 vond in St. Imier in de Zwitserse Jura de oprichting plaats van wat gezien wordt als de eerste anarchistische internationale. De overwegend Zuid-Europese organisaties die voor grotere vrijheid binnen de Eerste Internationale waren, kwamen bijeen om de ideeën van autonomie en federalisme uit te werken. De oprichting was mede het gevolg van de uitzetting van een aantal vooraanstaande personen van deze anti-autoritaire stroming uit de Eerste Internationale tijdens het congres in Den Haag eerder dat jaar. Omdat dit 140 jaar geleden is, organiseren diverse Zwitserse groepen opnieuw een internationale bijeenkomst. Voor de huidige Internationale van Anarchistische Federaties (IFA) was dit de reden haar vierjaarlijkse congres tegelijkertijd te houden en uit te breiden met een voor publiek toegankelijk deel. Van 8 tot 12 augustus is St. Imier daarmee weer het middelpunt van een internationale anarchistische bijeenkomst. Met op de vrijdag al dik over de 2.000 mensen, wellicht de grootste ooit in zijn soort. Helpende hand van velen De discussies en presentaties zitten steeds stampvol. De onderwerpen op de bijeenkomst wijken af en toe sterk af van het publieke deel van het congres. Waarschijnlijk is een groot deel van de aanwezigen niet aangesloten bij de IFA. De externe opkomst is bemoedigend. Zo ontstaat werkelijk een uitwisseling van ideeën en ervaringen tussen verschillende anarchistische stromingen, iets wat de IFA ook voorstond toen ze besloot haar congres op hetzelfde moment te organiseren. Jammer is dat toch duidelijk de stroming die zich op informele organisatie en een praktijk van radicale, directe actie baseert, niet in groten getale is gekomen. De uitwisseling bestrijkt daardoor niet helemaal de volle breedte van de anarchistische beweging. Tijdens het IFA congres zijn vele honderden deelnemers aanwezig bij de parallelbijeenkomsten in acht verschillende ruimtes. Een groot deel van de infrastructuur van St. Imier is overgenomen door anarchisten. Naast de ruimtes waar de discussies en concerten plaatsvinden, geldt dat ook de overnachtingsplekken voor gastsprekers en een deel van de openbare ruimte waar vier mobiele (actie)keukens op twee plaatsen ontbijt, lunch en avondeten verzorgen. Velen steken hier een helpende hand toe, dus 'verzorgen' is misschien niet de juiste term. Uiteindelijk zijn de keukens toch een vorm van zelfbeheer. Hoger tegen de berg, waar je via een steil wandelpad of met het kabeltreintje komt, zijn twee campings ingericht met wc's en douches. Ook daar is ontbijt mogelijk. En dan is er nog een kleinere camping ingericht in de vallei buiten de organisatie van het congres om. Het is druk, de zon schijnt, het is droog en lekker warm. De sfeer is goed. Veelzijdigheid en autonomie Voor zover ik het programma heb bijgewoond, lijken de publieke IFA-delen een analyse en 'klassieke' theorievorming te bieden, terwijl de andere bijeenkomsten meer uit de praktijk van de dagelijkse strijd putten. En deze vind ik eigenlijk interessanter. Ze laten zien hoe veelzijdig anarchisten in de praktijk betrokken zijn in sociale strijd overal ter wereld. En dat is volgens mij niet in globale analyses te vatten. Donderdagavond gaven twee kameraden vanuit de IFA een analyse van "de economische en sociale crisis". Zeker ook bemoeilijkt en beperkt door de vertaling naar drie andere talen (Spaans, Engels, Italiaans) vanuit het Frans, bleef het steken in een historische schets van de rol en functie van schuld in het kapitalisme. In het slot werd nog wel toegewerkt naar een strategische analyse dat we toch vooral of juist ook met de arbeiders in de financiële en ICT sector moeten werken, omdat daar de mogelijkheid zou liggen om het systeem aan te pakken, te raken en omver te werpen. De vraag is in hoeverre deze strategie gevolgd zal worden. De anarchistische beweging kenmerkt zich, ook getuige de inhoud van de bijeenkomst, toch vooral door heterogeniteit. We zijn betrokken bij zeer veel sociale strijd vanuit diverse motieven. De strijd van de bevolking van Val di Susa in Noord-Italie tegen de bouw van een hogesnelheidslijn is er één tegen de vernieling van de natuurlijke omgeving. En tegelijkerijd vóór het behoud van de lokale, deels zelfvoorzienende, landbouw en tegen de macht die de overheid, projectontwikkelaars en (bouw)bedrijven op onze directe omgeving uitoefenen en die wij daardoor dus niet hebben. Of Griekenland, waar tegen de schuldencrisis gevochten wordt in een al paar jaar durende sociale opstand, waarin anarchisten zowel de fysieke confrontatie met de staat aangaan als ook in de vergaderingen en bijeenkomsten in de wijken aanwezig zijn. Of de autonome, zelfvoorzienende landbouw die armen in Braziliaanse steden bedrijven om zichzelf te onderhouden. En die hun ook de mogelijkheid geeft een beetje te handelen om zich met de inkomsten daarvan af en toe de luxe consumptie te kunnen veroorloven die bij het stadsleven lijkt te horen. De overheid wil dit onder controle en binnen de reguliere markt brengen. Anarchisten strijden mee voor behoud van de autonomie. Koerdische bevrijdingsbeweging De wereldwijde veelheid aan papieren en digitale anarchistische publicaties maakt dat je van veel dingen al enigszins op de hoogte bent. St. Imier maakt echter directe uitwisseling mogelijk. Een voor mij volledig onbekend en ook wat ongeloofwaardig nieuws kwam uit de hoek van de PKK (Koerdische Arbeiderspartij). Een spreker van de PKK sprak een halfvolle tribune (250 mensen) van de ijshockeyhal van St.Imier versterkt toe over "de positie van de Koerdische bevrijdingsbeweging ten opzichte van de anarchistische idee en beweging". Hij vertelde over de ontwikkelingen binnen de partij de afgelopen jaren. Eind jaren negentig zou de conclusie getrokken zijn dat ook al hadden de Koerden nog geen eigen staat, zich toch al problemen voordeden met autoriteit in de eigen beweging die overeenkwamen met die binnen een staat. Ondanks goede intenties werden ook goede revolutionairen op hogere en belangrijkere posities echte machthebbers. Toen hierover binnen de PKK gesproken werd, was de beoordeling dat de Marxistische theorie niet alle antwoorden gaf op de problemen. Als gevolg van deze discussie is de PKK afgestapt van een 'proletarische oriëntering' en is de nadruk, in ieder geval in de theorie naar buiten toe, komen te liggen op de emancipatie van de vrouw en aandacht voor 'gender issues'. De patriarchale verhoudingen bleven namelijk in de zogenaamde socialistische landen bestaan en werden soms zelfs versterkt. Volgens de PKK is dat een belangrijke oorzaak van de problemen van de socialistische landen. Daarnaast is er ook aandacht gekomen voor ecologie. De PKK is, volgens de spreker, afgestapt van een model van een nationale staat met een regering, en dus autoritair. Ze staat nu een model voor van communale samenlevingsvormen waarin de vrijheid van de vrouw, maar ook 'transgenders' en eigenlijk elk individu voorop staat, waarin respect heerst voor onderlinge verschillen en gestreeft wordt naar een goed ecologische evenwicht in de natuur. Anti-autoritair en horizontaal Te goed om waar te zijn. Na zo'n dertig jaar gewapende strijd in een Marxistisch-Leninistische traditie zou de PKK in een periode van dik tien jaar een volledige theoretische en praktische verandering hebben doorgemaakt. Twijfel! Ik durf er echter wel aan te denken dat de ontwikkelingen in de wereld van de laatste twintig jaar binnen de PKK gelederen tot bezinning hebben aangezet en binnen de organisatie merkbare gevolgen kenden. De val van de Sovjet-Unie heeft het staatscommunisme definitief in diskrediet gebracht. De Zapatista-opstand in 1994 heeft laten zien dat er alternatieven zijn. De grote protesten tegen organisaties als IMF, Wereldbank en G8, inclusief het soms omstreden Black Block, hebben laten zien dat er anti-autoritaire en horizontale organisatievormen mogelijk zijn die effectief verzet kunnen bieden. En recentelijker laten de opstanden in Oaxaca (Mexico) en Griekenland ook een afwijkend patroon zien van de eerdere door diverse communistische stromingen gedomineerde opstanden en revoluties uit de twintigste eeuw. Koerdische vluchtelingen hebben in verschillende landen ongetwijfeld ook kennis gemaakt met al die ideeën en sociale bewegingen. Het is niet raar dat dit gevolgen heeft. Volgens de spreker kwamen de ideeën toch nog hoofdzakelijk bij Ocalan vandaan. Hij zou zich tijdens zijn gevangenschap inderdaad hebben laten beïnvloeden door de Zapatistas en de denkbeelden zoals Murray Bookchin die uitwerkte tot het libertair-municipalisme. Ook had Ocalan erkend dat schrijvers als Proudhon, Bakoenin en Kropotkin in hun kritiek op de staat de problemen van de communistische staten hadden voorspeld. De presentatie over de PKK geeft wat mij betreft te denken. Positief, omdat het zeer goed mogelijk is en zelfs waarschijnlijk. De ontwikkeling lijkt dan op wat zich ook de afgelopen jaren bij 'Turks links' afspeelt. Minder positief, omdat het klonk als te goed om waar te zijn. In ieder geval beweegt er iets en maken de positieve geluiden nieuwsgierig. Wellicht dus op een later tijdstip nog wel eens een volledige Extra, in alle rust getypt vanachter een bureau en niet naast de mobiele keuken, half in de zon, met een laptop op de grond terwijl naast me al een paar honderd mensen lekker van de lunch zitten te smullen. St. Imier is vijf dagen een kleine anarchistische kolonie. Er is veel discussie, kritiek, bemoediging, solidariteit, geluk, verdriet en gelach. Onder duizenden anarchisten. Ik voel me thuis. Wat een ideeën! Hoe mooi kan onze toekomst er uit zien.