welkom
commentaren
Solidariteit

Commentaar 94 - 25 mei 2008

Verontrustende nanotechnologie

Jan Taat

Nanotechnologie, de toepassing van kleine deeltjes in producten, is snel in opkomst. Europa investeert in vier jaar bijna 1,5 miljard euro in de ontwikkeling van deze technologie met de verwachting dat de markt in 2010 duizend miljard dollar zal omvatten. Ondertussen weten we weinig over de mogelijke schadelijke gevolgen. Dat kan geen toeval zijn.

Nanotechnologie is een toegepaste wetenschap die zich bezighoud met deeltjes van één tot honderd nanometer. Een nanometer is een miljoenste millimeter. Honderd nanometer is een duizendste van de omvang van een haar.

Gouden bergen

Nanotechnologie wordt in een breed spectrum van producten toegepast: kleurstoffen, coatings voor energiezuinige ramen, batterijen, zonnecellen, meetinstrumenten, zonnebrandcrème, waterzuivering in ontwikkelingslanden en effectieve geneesmiddelen met minder bijwerkingen. Kortom vele nuttige mogelijkheden. Goed voor het milieu, de gezondheid en ontwikkelingslanden. De millenniumdoelen van de Verenigde Naties komen weer in zicht.
Natuurlijk dromen ook de militairen van nanotechnologie. Lichtgewicht materiaal (twintig kilo bepakking in plaats van vijfenveertig), supercamouflagepakken, afweerstoffen tegen chemische aanvallen, superpleisters tegen wonden, sensorsystemen ('smart dust') en mini robotwapens. Het doet aan Star Trek denken.

Veel vraagtekens

Steeds meer mensen vragen zich echter af wat de gevolgen van deze toepassingen zijn. De risico's van fijn stof dat 'natuurlijke' nanodeeltjes bevat, worden breed uitgemeten. Het is tamelijk waarschijnlijk dat toepassingen van nanotechnologie dezelfde risico's veroorzaken. De Nederlandse Gezondheidsraad en de Milieuorganisatie van de Verenigde Naties, UNEP, melden kennisleemten. Vrij Nederland schreef kort geleden (10 mei 2008) over het vermoeden dat nanotechnologie superasbest oplevert. Maaike van Zijverden van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu zegt daarin: "Normaal kun je je veel beter voorbereiden op de introductie van een nieuwe technologie. Bij nanotechnologie zijn er razendsnel toepassingen op de markt gekomen. Het risico-onderzoek gaat daar nu als een haas achteraan."
De FNV maakt zich zorgen over de arbeidsomstandigheden bij de productie van nanodeeltjes. Die deeltjes zijn vaag omschreven in het Europese stoffenbeleid. Bovendien biedt de Arbo-wet onvoldoende garanties. De handhavers hebben geen meetinstrumenten. Werknemers en publiek worden niet voorgelicht. Risico's voor de omgeving worden niet in kaart gebracht. Nanodeeltjes zitten zonder vermelding in producten.
De FNV stimuleert wetenschappelijk speurwerk en neemt deel aan het Europees onderzoek NANOCAP dat zich richt op aspecten van milieu en ethiek bij nanotechnologie in relatie met veiligheid en gezondheidsrisico's op de werkvloer. Pieter van Broekhuizen - waarmee Solidariteit veel samenwerkte bij kwesties als toxische stoffen en in het algemeen 'work hazards' (arbeidsrisico's) - van de Interfacultaire Vakgroep Milieukunde (IVAM) van de Universiteit van Amsterdam leidt dit project van de Europese Unie. De IVAM is een zelfstandige instelling die deel uit maakt van 'UvA Holding BV'.

Belangen

Als de belangen maar groot genoeg zijn, blijken de mazen in de regelgeving enorm te zijn. Belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen worden niet bediscussieerd en de sturing is vrijwel volledig in handen van de industrie. Regeringen zijn bang de boot te missen. De Nederlandse regering onderkent dat er risico's kunnen zijn, maar wil ongestoorde invoering van nanotechnologie. Wetenschappers hebben - en/of nemen - geen eigen verantwoordelijkheid en voeren onderzoek uit waarvoor ze worden betaald.

Het is uiteraard nuttig dat de IVAM met geld van de Europese Unie kijkt naar risico's van nanotechnologie op de werkvloer, maar het doet mij denken aan een rubberbootje van Green Peace dat een supertanker probeert tegen te houden. Hopelijk keert het tij en niet de wal het schip.


Bronnen:
* FNV:
home.fnv.nl/02werkgeld/arbo/themas/gevaarlijke-stoffen/Nanotechnologie.htm
* Vrij Nederland:
www.vn.nl/Wetenschap/ArtikelWetenschap/NanodeeltjesInProductenSuperasbest.htm
* UNEP:
www.unep.org/geo/yearbook/yb2007/PDF/7_Emerging_Challenges72dpi.pdf
* Wapens:
"Van pepperspray tot lasergun", Kees Homan, Rathenau Instituut, Werkdocument 95, mei 2005.
* Visie kabinet:
"Van klein naar groots", 2006: www.ez.nl/dsresource?objectid=148565&type=PDF

Klik hier