welkom
commentaren
Solidariteit

Commentaar 72 - 22 juli 2007

Sociale revolutie

Hans Boot

Revolutie? "De tegenstelling tussen droom en werkelijkheid is niet schadelijk, zolang de dromer eerlijk in zijn dromen gelooft, het leven opmerkzaam waarneemt, zijn observaties met zijn luchtkastelen vergelijkt en in het algemeen zich gewetensvol voor de verwezenlijking van zijn dromen inspant. Indien er een contactpunt tussen droom en leven bestaat, dan is alles best in orde."

Kort geleden kreeg de redactie van Solidariteit het verzoek eind september een bijdrage te leveren aan een forumdiscussie over "revolutie". Verrast door het thema schoot ons bovenstaand citaat te binnen uit "Wat te doen" van Lenin. Het leek ons een ongevraagd, positief advies de uitnodiging te aanvaarden.1 Zij het dat de laatste zin over de praktische verhouding "tussen droom en leven" een gewetensvraag bevat.

Hoop

Revolutie? Misschien dat de jaarlijks door de Tour bezorgde 'quatorze juillet' functioneert als een herinneringsbericht en dat het ronde getal van 'negentig jaar na 1917' even Stalin en Poetin doet vergeten, de actualiteit van de sociale revolutie ligt vooral in de hoop. Daar is niks mis mee, want de hoop sterft als laatste.
Hoop niet als een in stilte gekoesterde wensdroom, maar, zoals Ernst Bloch leert, een mogelijke werkelijkheid, ontleend aan opgedane ervaringen en verworven inzichten. Geen willekeurige waarnemingen en toevallige visies, maar bezinksels van kritiek op en verzet tegen het 'bestaande' (kapitalisme) die tevens een vooruitblik bieden op het 'gedroomde' (socialisme).
Juist, omdat het beleden socialisme geen gedachte-experiment was, zijn de verwachtingen over het 'reëel mogelijke' historisch beladen. De revolutie die de overgang symboliseert van het ene economisch en politiek systeem naar het andere, is evenals het te verwezenlijken socialisme door de geschiedenis bevuild. Net als in het kapitalisme ontbrak de zeggenschap van allen over alles en was de toegang tot de maatschappelijke rijkdom selectief. Het door Lenin genoemde "contactpunt" is dan ook niet alleen een kwestie van actueel handelen, maar vooral ook van historische verwerking. Het vertrouwen in revolutie en socialisme is aan een stevige vitalisering toe. Een debat kan daarbij helpen.

Nieuw verbond

Revolutie? De impasse is geen reden aan nut en noodzaak te twijfelen. Zie de bluffende weelde en de wereldwijde armoede, de bloeiende wapenindustrie en de oorlogen, de vetzucht en de kinderarbeid, de verdwazende media en het analfabetisme, de private ruimtereizen en de luchtvervuiling, de arbeidsstress en de werkloosheid, de uitdijende cosmetische chirurgie en de miljoenen aidskinderen, de groeiende aantallen gevangenen en de beveiligingscamera's, de aangespoelde bootvluchtelingen en de 'factor dertig' toeristen.
Deze en andere tegenstellingen zijn niet verborgen noch betwist. Ze maken deel uit van de alledaagse ongerijmdheden waaraan het kapitalisme zo rijk is en roepen bij velen verontrusting op. Activiteiten gericht op lotsverbetering van de 'slachtoffers' zijn daarvan het gevolg. Evenals de pogingen daartoe zijn ze te waarderen, verpaupering is immers geen bron waaraan de revolutie zich kan laven. Maar de weg van de geleidelijke verbetering, blijkt eindeloos en bezaaid met luchtkastelen. De verdwijning van het ene symptoom is voedsel voor het andere en een volgende kapitalistische markt is geboren.
Dit aanpassingsvermogen van de bestuurders en beheerders van aan die markt verbonden machtssystemen is even inventief als meedogenloos. Behalve dat zij het stuur van de hervormingen hebben overgenomen, is misschien wel hun grootste succes dat hun bestaan en handelen vanzelfsprekend lijken. Zo, dat zowel praalzucht als verdoemenis tot de 'tweede natuur' van het maatschappelijk leven schijnen te behoren. Taai en dominant als deze ideologische bouwwerken zijn, zou een implosie geen kwaad kunnen.

Revolutie? Ja. Maar droom en leven, hoop en werkelijkheid zijn toe aan een nieuw verbond.

1Eurodusnie, 28 september 2007, 20.00 uur, Leiden. eurodusnie.nl/agenda/5504.html (terug)

Klik hier