welkom
commentaren
Solidariteit

Commentaar nr. 56 - 10 december 2006

Unieke kans op een linkse regering

Sjarrel Massop

De Partij van de Arbeid heeft vooralsnog haar politieke lot verbonden aan de Socialistische Partij. Wat de sociaal-democraten in de aanloop naar de verkiezingen hebben nagelaten, daar dwingt de verkiezingsuitslag de PvdA tot deze stap. Dit om verder electoraal echec te voorkomen. Daarmee ontstaat een links blok van zestig kamerzetels. Samenwerking met GroenLinks en wellicht de Christenunie en de Partij voor de Dieren maakt regeren over rechts onmogelijk. Hoe gaat de nieuwe regering eruit zien? De vraag hoe deze wankele, electorale meerderheid om te zetten in een echte, progressieve, linkse politiek is wellicht belangrijker.

De oorspronkelijke euforie bij het CDA na de verkiezingsuitslag sloeg snel om en is verworden tot een Pyrrusoverwinning. Weliswaar is het de grootste partij gebleven, maar er is op 22 november stevig afgerekend met het rechtse afbraakbeleid van twee kabinetsperioden Paars en drie kabinetten Balkenende. De VVD heeft zich verslikt in de quasi-democratische verkiezingen van de partijleider die de onderlinge verdeeldheid alleen maar versterkt heeft. Maar bovenal krijgen de neoliberalen terecht de rekening gepresenteerd voor de geleverde asociale wanprestatie. Nog verder op rechts is Wilders sterk opgekomen. De Partij voor de Vrijheid is echter een 'one issue' beweging tegen de islamisering van Nederland, waarmee in het debat over het generale pardon korte metten is gemaakt. Rechts is niet verslagen, wel liggen er ongekende mogelijkheden voor links.

Geen overspannen verwachtingen

Er is echter voorlopig geen reden veel van een nieuw kabinet, ongeacht de samenstelling, te verwachten. Daarvoor is de schade van Paars en Balkenende te groot. Als een dergelijk kabinet al tot stand komt, dan zal het zich vooral moeten concentreren op de reparatie van de kaalslag van de laatste jaren. Daarbij is de loyaliteit van het CDA natuurlijk een zeer kwetsbare factor, het is maar de vraag hoe lang de rechtervleugel van de christen-democraten kan knarsetanden.
Ook de PvdA is al lang niet meer de partij van Den Uyl of Nieuw Links. Een Nieuw Links voorman als Marcel van Dam heeft de weg naar de SP gevonden. Als er één Dam over het schaap is, kan de rest gevoeglijk volgen. Maar ook de SP heeft haar ideologische veren flink uitgeschud om acceptabel te worden als mogelijke coalitiepartner. Jan Marijnissen spreekt zich uit voor het Rijnlandse model, waarin een sterke overheid het kapitalisme moet beteugelen. Daarmee heeft hij aan echte socialisten heel wat uit te leggen. De flirt van Wouter Bos met het Scandinavische model, de overheid grijpt pas in als het kapitalisme in crisis komt, biedt ook geen perspectief voor een echte alternatieve socialistische koers. Nee, dit nieuwe kabinet zal hooguit wat socialere accenten leggen. Daarbij zal van potverteren geen sprake kunnen zijn. De nazaten van Zalm, alsof de overheid een hoofdrol speelt bij economisch herstel, zullen reppen over financiële soliditeit, en daarmee de solidariteit de nek omdraaien.
Maar goed, ik vind dat dit experiment opgepakt moet worden, nu de gelegenheid zich aandient.

Controleerbare voorwaarden

De eerste voorwaarde, waarmee dit experiment aangegaan kan worden, is dat de PvdA en de SP het initiatief nemen en behouden. Zij moeten de agenda maken. Het initiatief voor een generaal pardon is daar een goed voorbeeld van, dat is iets wat de democratische meerderheid nu wil.
Van minder allooi is de politieke chicane van Bos en Marijnissen naar de informateur Hoekstra. Beide linkse partijleiders hebben immers gezegd dat ze wel willen, maar dat het nu aan het CDA is om overstag te gaan en ja te zeggen tegen een coalitie met de PvdA en SP. Daarmee geven ze het heft uit handen en dat is niet slim.
Ten tweede zal er openbaarheid moeten komen over het onderhandelingsproces. Het CDA zal niet tegen elke prijs met links gaan regeren. De PvdA en vooral de SP zullen om hun geloofwaardigheid te kunnen behouden, duidelijk moeten maken welke concessies ze doen en waarom.
Ten derde zullen de centrale thema's die zich tijdens de verkiezingen uitgekristalliseerd hebben herkenbaar moeten terugkomen. Het gaat dan vooral om de nivellering van de inkomens, de verhoging van de uitkeringen, de oplossing van de problematiek rond de voedselbanken, de sociale uitsluiting van allochtonen, de terugtrekking van de Nederlandse inzet in Afghanistan en Irak, de beëindiging van de liberalisatie van de huurwet, de voortvarende aanpak van de milieuproblematiek en de goede organisatie van het onderwijs.

De belangrijkste voorwaarde is en blijft echter de verbinding die de regering weet te maken met de samenleving. De PvdA is na twee paarse kabinetten afgerekend op haar regenteske houding. Ze heeft in de afgelopen vier jaar mondjesmaat die houding veranderd, die trend zal ze moeten doorzetten. De SP staat bekend en is groot geworden door haar politieke werk aan de basis van de samenleving, in de buurten. Als ze die kracht niet continueert, dan zal het slecht aflopen met de SP. Ook met andere sociale bewegingen zullen deze partijen zich nauw moeten verbinden. Het politieke werk in het parlement moet ondergeschikt gemaakt worden aan de versterking van de sociale beweging. Een grote zwakte daarom is dat de linkse politieke partijen geen of nauwelijks binding meer hebben met de vakbeweging. De positie van leden van de PvdA, SP en GroenLinks in de bedrijven is zwak en versnipperd. Als daarin geen verandering komt, dan zal het experiment een vroege dood sterven.

Rechts niet verslagen

Het socialisme van de Partij van de Arbeid en de Socialistische Partij is mijn socialisme niet, maar dat is niet erg. De unieke kans die er nu ligt, moet - vind ik - met beide handen aangegrepen worden. Niet uit opportunistisch oogpunt, maar om de rechtse politiek alle wind uit de zeilen te nemen. De tegenkrachten zullen nog sterk zijn, want rechts is nog zeker niet verslagen, getuige het electorale succes van de Partij voor de Vrijheid van Wilders. Echter de nu gebundelde kracht kan uitgroeien tot iets moois.
Kern van het socialisme is de solidariteit tussen mensen en het compromisloze vertrouwen in de toekomst voor alle mensen. Als de PvdA, GroenLinks en de SP in een regering daaraan blijven werken dan houden sociale bewegingen, zoals de milieubeweging en hopelijk de vakbeweging, samen met echte socialisten de nieuwe coalitiepartners in en buiten het parlement wel scherp.

Klik hier