commentaren
Solidariteit - Commentaar 360 - 22 juli 2018De FNV, vervlochten met de boze buitenwereldHans Boot Eén keer per kwartaal heeft de redactie van Solidariteit, naast het mailverkeer, een klassieke vergadering van een lange middag. Niks bijzonders, ook niet als de 'staat van de vakbeweging' een vast agendapunt is. Logisch toch bij een webzine over het vallen en opstaan van een (meer) strijdbare vakbeweging. Ook in de moeilijke tijden van vandaag met twee gezichten: enerzijds een verlies van leden, geld en macht en anderzijds een reeks stakingen. Een herstel, een stuiptrekking of wat eigenlijk? Onze discussie en kritiek betroffen niet voor het eerst de tekortschietende en gangbare verklaringen over de terugval van de vakbeweging als noodlottig gevolg van onder meer globalisering, precarisering en individualisering. De boze buitenwereld met hun dramatische aanslag op de invloed en aantrekkingskracht van de FNV. Verklaringen die sterk geneigd zijn de vakbeweging te zien als een organisatie die de economische, sociale en politieke ontwikkelingen overkomt en niet als één die meer of minder meebeweegt. De eerste benadering domineert het vakbondsbeleid, de tweede komt in het beste geval tot redden wat er te redden valt en koestert daarbij soms de illusie dat fundamentele veranderingen bevochten zijn. Aanpassen of verwerpenTer illustratie twee citaten uit redactienotities, niet bedoeld als het 'laatste woord', wel rijp voor kritiek van de hierbij graag uitgenodigde lezer. De eerste over de verhouding intern/extern, de tweede over de afnemende behoefte aan vakorganisatie. Het zou van weinig erkenning van de dialectiek getuigen om de voor de vakbeweging externe ontwikkelingen als alles bepalend te zien. Maar hoe is het dan 'intern' als vereniging en organisatie? Een vervlechting met of een weerspiegeling van het externe? Of is intern niet opgewassen tegen de extern in gang gezette ontwrichtingen? Is dat de kwestie, ging het daarom in de 'herstructurering' van de afgelopen jaren. ( ) Of is het liever aanpassing dan verwerping, liever overleg dan actie, liever de tafel dan de straat? Anders gezegd, is de kritiek op de bestaande verhoudingen niet allesomvattend, maar gericht op hun hinderlijke bijwerkingen. Het kan zijn dat de meerderheid van de (potentiële) leden in tevredenheid leeft en delen daarvan de vakbeweging voor gezien houden. Dat die tevredenheid de laatste jaren een meer gewenste materiële basis kent, kan een daling van de organisatiegraad wat aannemelijker maken. Maar niet meer dan dat, want de recente financieel-economische crisis leidde niet tot een groeiend ledental. En wat betekent in dit verband de bepleite brede vakbeweging die verder reikt dan de directe materiële tevredenheid; van antiracisme tot internationale solidariteit en wat modernistisch gezegd tot 'het behoud van de planeet'. Is dat pleidooi een exclusieve bijwagen of ingebed in het vakbondswerk zoals de cao? Wel dienen we te erkennen dat de verzwakking van vakbondsmacht niet op zich staat, de sociaaldemocratie als klassieke bondgenoot lijdt aan hetzelfde euvel. Daar staan tegendraadse ontwikkelingen in bijvoorbeeld België, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten tegenover. Een bijdrage daaraan van de FNV, uiteraard van onderop en volstrekt open ontwikkelt, begint met een grondige analyse van het gevoerde meebewegende beleid dat afstoot in plaats van mobiliseert. Een actueel voorbeeld is de strijd om het pensioenstelsel, waarin het op hoog overlegniveau zich aftekenende akkoord een voldongen feit blijkt waarover leden kunnen praten. De in het streekvervoer afgesloten cao is een ander voorbeeld. De pauzeregeling is niet meer dan een onduidelijke bedoeling, in plaats van een onweerlegbare overeenkomst. Een groep leden spreekt van ''Een schandalig vertoon van onbekwaamheid, arrogantie en respectloos gedrag. (NOS, 13 juli 2018). Werkorganisatie als managementTerug naar de twee gezichten. Met alle bewondering voor de actievoerders en stakers, de gunstige loop van de economie wordt door ondernemers en vakbonden naar voren gebracht om eisen te aanvaarden en te stellen. De eersten zijn af en toe wat bokkig en de tweede vurig, maar ze vinden elkaar. Betreft het meer dan loonsverhoging, bijvoorbeeld werkdruk, ontbreekt een controleerbare kwantificering. Mede doordat de stakingen aan de sector gebonden zijn en in de tijd los van elkaar staan, worden wezenlijke kansen op gezamenlijkheid en collectieve betrokkenheid gemist. Een gunstige invloed op de aantrekkingskracht van de vakbeweging is twijfelachtig en de invloed wordt gecontroleerd door de ondernemers. En dan flitst op weg naar het slot van dit commentaar op het beeldscherm een verse FNV-nota. Vol pretenties. Haalt de nota de vakbeweging uit de impasse? Ze is nog niet openbaar, maar intern al aanleiding voor veel beroering en een zich vormende heuse oppositie: zo gaat de FNV bergafwaarts, analyses ontbreken en eerder genomen congresbesluiten worden genegeerd.
Oh ja, dan zal de invloed in de politiek en de bedrijven zich herstellen. Zeker als het ledenverlies (de afgelopen zeven jaar opgelopen tot 100.000) afgeremd wordt; de uitgaven dalen (in 2021 dreigt een tekort van 24 miljoen euro) en de afvloeiingen geregeld zijn (80 tot 120 banen). Eén ding lijkt echter zeker problemen zijn niet met een probleem op te lossen.
|
