Solidariteit - Commentaar 352 - 1 april 2018

Pensioen

Hans Boot

Helaas geen ooggetuigenverslag van de Amsterdamse FNV-bijeenkomst "Red ons pensioenstelsel" van 27 maart 2018. De provinciale locatie in "Noord" was, zonder algemene kennisgeving, verplaatst naar de ArenA Boulevard. Troost was dat we met z'n vijven voor niks kwamen, onze zorgen deelden over de onzichtbaarheid van de FNV en het vervolgens snel eens waren over de eis 'AOW terug naar 65 jaar'. Achteraf een schot in de roos, want bij de ArenA bleek dat het FNV-standpunt van "bevriezing AOW op 66 jaar" veel kritiek ondervond.

De twaalf provincies kenden een overeenkomstige opzet en inhoud: filmpjes, foto's en inleiding, de laatste raakte met enige mazzel op ons beeldscherm verzeild. De bedoeling was een korte discussie, "geen technisch geleuter" of "consumeren", maar actievoorbereiding tegen de afbraak. Gehoopt was op een totaal van 3.000 activisten. Dat lijkt niet gehaald, in Amsterdam zo'n 200, in Utrecht 125 en Rotterdam 300. De bijeenkomsten waren een vervolg op de kick off van afgelopen januari in Utrecht en regionale discussies en soms acties op 20 februari. De eisen lagen vast, gericht op Ruttes derde regering, met name minister Koolmees van D66, en een doorbraak in de SER. Op drie momenten zijn nieuwe activiteiten gepland: een petitie op 4 april, een "stevige publieksactie" 19 april en dat alles uitmondend in een grote manifestatie op het Haagse Malieveld, 1 mei de dag van de arbeid en het pensioen.

Drie eisen

De bijeenkomsten en teksten waren toegespitst op een drietal eisen, nogal abstract geformuleerd: 1) een tijdig, 2) volwaardig en 3) toekomstbestendig pensioen. Van elk kort een toelichting en commentaar.
De eerste betreft de bevriezing van de AOW op 66 jaar, bij zware arbeid eerder, 45 jaar werken is genoeg, voldoende koopkracht. Op de handhaving van 66 jaar werd fel en soms zo woedend gereageerd dat mensen wegliepen. De eis van 65 jaar zou volgens de FNV-vertegenwoordiger al verloren zijn, 'eerst maar die 66 jaar zien te regelen'. Onuitgewerkt bleven bepalende begrippen als 'zware' beroepen (Koolmees: onmogelijk te definiëren) en 'voldoende' bestedingsmogelijkheid (de zaal: "De maat is vol, alles wordt duurder en de pensioenen stijgen niet mee", Financieele Dagblad, 28 maart 2018).
De tweede eis gaat over de indexatie, oftewel de aansluiting van alle pensioenen op met name de koopkracht. Op dat front is de afgelopen tien jaar zo'n 15 tot 20 procent achterstand opgelopen ten opzichte van de gestegen prijzen. Volgens Koolmees ontbreekt "de dekking" en dat terwijl die achterstand het resultaat is van het beleid van de opeenvolgende regeringen. Onder het mom van economische noodzakelijkheid zijn voor de gepensioneerden nadelige politieke besluiten genomen. Zowel door de begrenzing van de inkomsten van de fondsen via de laag gehouden rente, als door de hoog opgevoerde uitgaven via de in de toekomst te verwachten pensioenen (om maar te zwijgen over de pensioenroof in de tijden van Lubbers en Kok). Een wezenlijke, maar pittige kwestie deze indexatie, maar niet te winnen door de redelijkheid van de argumenten.

De derde heeft betrekking op de collectieve kwaliteit van de pensioenvoorzieningen. Dat wil zeggen, ze gelden voor ieder die met verrichte arbeid direct of indirect van een werkgever loon incasseert via een tijdelijk, flexibel of vast arbeidscontract of als zzp'er. Behalve op een verbetering van de (precaire) toekomst van inmiddels ruim een derde deel van de beroepsbevolking, richt deze eis zich door de verhoging van de 'werkgeverskosten' op een algehele terugdringing van de onzekere arbeid. En daarmee is deze eis opgenomen in het Offensief dat begin dit jaar tegen "de race naar beneden" in gang is gezet. Een onverbiddelijke logica aan de ene kant, maar aan de andere kant gevoelig voor verbale hoogstandjes als in de overkoepelende leuze op het Malieveld "Strijd mee voor kwaliteit, zekerheid, inkomen".
Om nog maar eens m'n oude buurman te citeren, wat dovig maar fietsend gezond: "de weg van woord naar daad, ligt op straat." Daarmee antwoordde hij op wat in de ArenA te horen was: 'wij kunnen niet staken, dat remt onze kracht'. Mijn mijmerende buurman: "ons bedrijf ligt op straat, een kruispunt kan bezet worden, een weg geblokkeerd en vooral zomers is dat nog lekker ook.".

Stop de redelijkheid

Vraagtekens bij de inhoud en kracht van de eisen en hoe ze binnen te halen, nemen niet weg dat de lokale initiatieven van kleine groepjes senioren inspirerend zijn en effect sorteren. Voor een deel zijn hun eisen buiten beeld gebracht, bijvoorbeeld stoppen na veertig jaar werken, na de ploegendienst vijf jaar eerder recht op volledig pensioen, laat de pensioenfondsen niet met rust en zet onze vertegenwoordigers onder druk, verwerk de voorwaarden van pensioenen in de cao en werk samen met groepen buiten en binnen de FNV.
Voor een ander deel zijn ze gesneuveld in de centraal opgezette seniorencampagne van de FNV met de lokale structuren als doorgeefluik. De gevolgen kwamen al ter sprake: gematigde en/of onuitgewerkte eisen, of zo algemeen dat ze meer campagne- dan actiegericht zijn. Denk aan de invoering van de indexatie en de beperking van de flexibilisering. De dag van 1 mei is nooit het einde geweest, op weg daar naar toe en daarna is de voortzetting van de lokale groepen van belang - jongeren staan te popelen.

Tot slot. De in gang gezette beweging "Red ons pensioenstelsel" is er één van opgewreven redelijkheid, nog altijd vol illusies over de kracht van de 'juiste' argumenten. De genoemde vaag- en algemeenheden zijn daarvan een uitdrukking. Over volwaardig, eerlijk, fatsoenlijk, voldoende enzovoort is altijd te praten. Het wordt anders bij een offensieve concretisering, aansprekend en mobiliserend. Dan wordt het een onvermijdelijke krachtmeting waarop vakbondsleden voorbereid (moeten) zijn. Als de ervaringen met kabinetten als die van Rutte ons iets hebben geleerd, is dat overreding kapot loopt op de economische belangen die zij vertegenwoordigen. Ouwe koek? Wel duurzaam gebakken en een beetje peper erop in plaats van roomboter.