welkom
commentaren
Solidariteit

Solidariteit - Commentaar 347 - 21 januari 2018

Het offensief en de FNV

Sjarrel Massop

De laatste jaren is bij de FNV te merken dat één en ander niet bepaald soepel loopt. Eind 2011 knalde het met het vertrek van twee, prominente bestuurders en na nog meer gedoe volgde in 2014 de Nieuwe Vakbeweging, een herstructurering van de grote bonden tot één grote vakbond. Een nieuwe structuur bevat echter geen oplossing voor de neergang. Een goede reden om via het congres van 2017 een nieuwe strategie uit te stippelen met een gekozen bestuur en Ledenparlement ('hoogste orgaan'). De volgende stap was een turbulent initiatief onder de titel 'Offensief' waaraan de redactie van Solidariteit in deze ronde 347 via een 'thema' ruim aandacht besteedt.

De huidige voorzitter Han Busker opende de aftrap van het Offensief 13 januari jongstleden in een grote ledenbijeenkomst met de uitspraak "er is iets aan de hand met de vakbeweging, en het komt niet vanzelf goed, er moet iets fundamenteel veranderen". Een correcte constatering die wat weg heeft van een open deur. In de aanloop naar het Offensief was namelijk nogal wat misgegaan , waarover weinig tot niets gezegd werd. Helaas niet verbazingwekkend in de traditie van de FNV om fundamentele, ook maatschappelijke, tegenstellingen uit de weg te gaan in de veronderstelling dat het allemaal wel goed komt.

Een problematische start

Een zwakte in het Offensief is de onduidelijke analyse over de centraal gestelde 'race naar beneden'. De illusie lijkt ontstaan dat met hard werken en deelresultaten de neergang te keren is. De schouders eronder en een strakke aanpak zouden genoeg zijn. Terecht heeft het Ledenparlement daarvoor een stokje gestoken door te zorgen dat de uitgangspunten van het fusiecongres - de opbouw aan de basis van democratisch vakbondswerk en de vakbond terug aan de leden - overeind konden blijven.
Voor groepen leden en bestuurders in sectoren als het railvervoer en de Rotterdamse haven, betekende dat vooral teruggaan naar het bedrijvenwerk en dat centraal stellen. Een correct initiatief, maar in de benadering te beperkt, vooral een weg terug naar de 'oude' vakbeweging, terug naar oude eilandjes zonder verband met het geheel. Zowel onvoldoende verbinding tussen de sectoren als met het lokale vakbondswerk. Met een geringe aandacht aan de brede thema’s als milieu, vrede en veiligheid en aan discriminatie en andere vormen van uitsluiting en onderdrukking.
In dit alles speelden de vrijgestelden en de werkorganisatie en dan vooral de 'organizers' een rol. De laatsten zijn de afgelopen jaren op deelgebieden - schoonmaak, distributiecentra, thuiszorg en verpleeg- en verzorgingshuizen - de strijd aangegaan. Met successen en behoorlijk brede mobilisaties die echter zijn weggeëbd. Van een zoektocht naar een verklaring is helaas onvoldoende terechtgekomen. Een ander deel van de werkorganisatie is op de oude voet doorgegaan en is het veranderingsproces naar de basis een blok aan het been geweest.
Tot slot een opmerking over het Ledenparlement. Het heeft op laatste moment de lancering van het veranderplan, het Offensief, met een motie bijgestuurd. Zij het op praktische gronden. Van de overwegingen en discussies is weinig bekend geworden. Mede daardoor is de zin van de motie niet overtuigend. De argumenten over tijdsduur en beschikbare gelden lijken meer een obstructie dan een uiterste poging de kwaliteit van het Offensief te versterken. Juist door het gebrek aan openbaarheid is de handelswijze door weinigen begrepen.

Het lijkt mij aannemelijk dat de geschetste ontwikkelingen voor Mariette Patijn van grote invloed is geweest om de kont tegen de krib te gooien. Ze moet het gevoel hebben gehad aan een dood paard te trekken en de moed hebben verloren. Maar ja, een briefje aan het Ledenparlement dat bij de media terechtkomt, zonder een merkbare discussie met grote groepen vakbondsleden, zal niet veel veranderen. Integendeel, chaos en opportunistische besluiten liggen op de loer.

Actie en concrete eisen

Hoe gebruikelijk de roep "ACTIE, ACTIE, ACTIE" bij vakbondsbijeenkomsten ook is, bij de aftrap in Utrecht en herhaaldelijk door grote groepen bezoekers uitgesproken, waren het inspirerende momenten. Maar ze klonken ook als een noodkreet: er moet nou toch eindelijk fundamenteel iets gedaan worden aan de alsmaar groeiende ongelijkheid, de bestaansmogelijkheden, de inkomens, de verslechterende werkomstandigheden, de inmiddels zeer grote werkonzekerheid en de afbraak van de sociale zekerheid, zoals pensioenen en arbeidsongeschiktheid. Om maar enige neoliberale kwalen te noemen.
De leiding van de vakbeweging onderkent de verslechteringen, maar heeft geen passend antwoord en daarmee dreigt de noodkreet om actie meer een karikatuur te worden dan een perspectief te bieden. Ook dat was bij Tivoli in Utrecht te merken. Mensen voelen het onvermogen en stemmen al jaren met hun voeten. Het uitdijende precariaat valt samen met de toenemende sociale onzekerheid. De beleidsmakers van de FNV erkennen inmiddels dat er serieus wat aan de hand is, maar tot nu toe biedt het Offensief en vooral de uitwerking ervan onvoldoende soelaas.

Een noodzakelijk, maar ontbrekend begin is een goede inschatting van de stand van zaken. Niet alleen van de gevolgen van de flexibilisering van de arbeid, maar zeker ook de oorzaken en het zicht op de mogelijkheden daartegen in verzet te komen. "Echte banen" klinkt mooi, maar aan welke voorwaarden voldoen die en hoe halen we ze binnen? Is er voor de beroepsbevolking van zo'n acht miljoen mensen op een totaal van ruim zeventien miljoen voldoende werk in de toekomst, is nu eindelijk die drastische arbeidstijdverkorting een centrale eis? En zijn we met een samenleving van deze miljoenen mensen in staat om elkaar solidair en op een prettige manier te onderhouden?
Een tweede kwestie is hoe we dat als vakbondsmensen gaan doen. Han Busker meent dat we ons meer op de politiek moeten richten. Dat geeft mij beslist geen gerust gevoel. De politieke krachtsverhoudingen bieden weinig aanleiding om opnieuw die weg in te slaan en te volgen. En als ik dat niet goed zie, geeft Solidariteit graag alle ruimte om mij te bestrijden of bij te vallen.

Klik hier