Solidariteit - Commentaar 330 - 28 mei 2017

Een nieuwe linkse partij. Een goed idee?

Sjaak van der Velden

Nederlandse partijen die in de traditie van het socialisme staan, zijn er niet of nauwelijks meer. De clubs die nog wel bestaan, hebben grote problemen mensen hun kant op te trekken. Over de PvdA die al jaren geleden zelf de banden met het socialisme heeft doorgesneden, hoef ik het hier niet te hebben. Eigenlijk geldt hetzelfde voor GroenLinks, een club die zich heeft ontwikkeld tot een radicale variant van het sociaalliberalisme.

Maar gelukkig, we hebben de SP nog. De partij die zich in de traditie van Drees en de sociaaldemocratie plaatst en veel programmapunten heeft die een links hart sneller doen kloppen. Helaas heeft deze verre nazaat van de SDAP en de CPN zich om opportunistische redenen in de zelf opgeworpen beeldvorming ontwikkeld tot een one issue partij, waarvoor de Zorg zo belangrijk is dat veel andere onderwerpen ondersneeuwen. Hoe funest deze aanpak is, bleek wel bij de afgelopen verkiezingen voor de Tweede Kamer. Naast deze misser kleeft ook nog steeds de leninistisch/stalinistisch/maoïstische partijstructuur aan de SP. Telkens weer vertrekken actieve leden teleurgesteld, omdat ze niet op kunnen tegen de machinaties van de oude inner circle die de touwtjes stevig in handen houdt. De vertrokkenen mopperen vervolgens wat op sociale media en verdwijnen dan uit beeld.

Identiteit

In extra 1 van deze ronde 330 van Solidariteit beschrijf ik mijn persoonlijke achtergrond en ervaringen en probeer daaraan enige ideeën te ontlenen over de mogelijkheden van zo'n nieuwe linkse partij. Die ervaringen lopen van eind jaren zestig in de Rotterdamse Oranjevrijstaat tot en met enkele jaren (hoofd)redacteur van Spanning het wetenschappelijke bureau van de SP. Na mijn vertrek, 1 januari 2012, zag ik dat wat een beetje leek op de linkse beweging zich steeds meer te buiten ging aan een identiteitspolitiek.

Die aanpak lijkt een overblijfsel van de 'het persoonlijke is politiek' ideologie van het jaren zeventig/tachtig feminisme. Als je iets voelt dan is dat even waardevol als een analyse, groepen komen tegen over elkaar te staan op basis van gevoelens over identiteit. Je bent blanke, zwarte, man, vrouw, moslim, gehandicapte en vult u maar aan. Soms moeten er kunstgrepen worden uitgehaald om de bevolking in tweeën, de 'goeden’ en de 'slechten’, te verdelen. Want je kunt blank (voor de scherpslijpers: wit) wel tegenover zwart zetten, maar wat dan te doen met mensen die fysiek niet zwart zijn? Wel die noemen we NBPOC (Non-Black People of Color) en daar vatten we alle gekleurde minderheidsgroepen onder, inclusief de blanke Turken. Joden doen overigens even niet mee in het identiteitscircus.

Versnippering

In die identiteitsaanpak zijn alle zwarten ondergeschikt aan de blanke onderdrukker, al valt dat soms moeilijk vol te houden bij – ik noem maar een zijstraat - een Turkse directeur van een ziekenhuis. En vrouwen zijn ondergeschikt aan mannen, maar wat nou als die Turkse directeur een vrouw is? Ik zou heel wat van dergelijke voorbeelden kunnen geven, maar in het algemeen vrees ik dat de plank door de identiteitsaanhangers behoorlijk mis wordt geslagen. Het zal je toch maar gezegd worden als blanke arbeider van wie de voorouders in een kelderwoning leefden, dat je schuldig bent aan de slavernij van lang geleden.
Mensen hebben diverse identiteiten en die volslagen versnippering speelt alleen maar de bovenliggende partij in de hoofdtegenstelling binnen het kapitalisme in de kaart, die tussen arbeid en kapitaal. Terwijl blank en zwart, man en vrouw enzovoort elkaar in de haren vliegen, heeft het kapitaal kans gezien zijn macht sinds de jaren tachtig fors te verstevigen. Dat is niet de schuld van de identiteitsdenkers, maar ze leveren ook geen enkel wapen om dat tegen te gaan.

Zijn die verschillen tussen verschillende identiteiten die mensen aan kunnen nemen dan niet van belang? Natuurlijk wel, er bestaat discriminatie en racisme, vrouwen worden door sommige mannen (blank of gekleurd) als minderwaardig gezien, transgenders hebben het vaak moeilijk en mensen met een handicap lopen geregeld tegen maatschappelijke grenzen op. Een linkse beweging moet hier oog voor hebben en die mensen de ruimte geven. Die beweging moet daar misschien als een paraplu boven hangen zonder iedere 'sub beweging' volledig te omarmen of af te stoten. Om dat te verwezenlijken is eerst een maatschappelijke analyse nodig, vroeger noemden we dat een klassenanalyse, om de diverse tegenstellingen in een breed kader te plaatsen. Want de identiteitspolitiek kan per definitie alleen maar verdelen.

Omvattende beweging

Maar is het wel mogelijk om die diverse bewegingen die op het eerste gezicht links lijken en misschien een antikapitalistische agenda zouden kunnen omarmen, in een omvattende beweging samen te vatten? Of is dit gewoon het moment niet en blijft het wensdenken om alle andersdenkenden bij elkaar te kunnen brengen. Ik droom er wel eens van, een club die iedereen omvat die strijdt tegen gevolgen van het kapitalisme, maar misschien en ik vrees dat eerlijk gezegd ook wel, moeten we eerst nog door nog diepere dalen gaan voor er weer een besef ontstaat dat alleen een alomvattende beweging de macht van het kapitaal kan breken. Ik blijf me voorlopig maar beperken tot de vakbeweging waar de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal op de meest basale manier wordt beleefd. Tegelijk sta ik open voor en meng ik me geregeld in discussies met mensen uit de identiteitsclubs, al valt dat vaak niet mee, omdat de standpunten onwrikbaar lijken. De vraag is echter of dat betekent dat ze ook juist zijn.
Die nieuwe linkse partij zie ik voorlopig nog niet ontstaan, hoe spijtig ook.

Zie ook 330, extra 1