welkom
commentaren
Solidariteit

Solidariteit - commentaar 284 - 6 september 2015

FNV - Tweeslachtige zoektocht

Hans Boot

Zal de 'luie stoel' leeg lopen, waartoe Rob Lubbersen in het vorige commentaar (23-08-2015) vurig opriep, nu de vernieuwende FNV kiest voor het opmerkelijke initiatief van een referendum? Te houden onder alle 2,8 miljoen deelnemers aan het pensioenfonds ABP (bondslid of niet) over het gammele loonakkoord dat Plasterk zo doet glimmen. Inmiddels is er een kort geding bij gekomen om de gevoerde onderhandelingen en daarmee het akkoord ongeldig te verklaren. Wanhoopsdaden of krachtige moderne actiemiddelen?

Het referendum was het resultaat van 'het ledenberaad overheidspersoneel' op maandag 30 augustus in Nieuwegein. Een antwoord op de aanvaarding van de zogenaamde loonruimteovereenkomst door de meerderheid van de andere ambtenarenbonden die het overigens zonder de steun van de sectoren politie en lagere overheid moesten doen. Een afwijzing die gunstig kan zijn voor een brede deelname aan het referendum, evenals de mogelijke verontwaardiging over de lepe spoed waarmee die bonden de 'sigaar uit eigen doos' willen incasseren. Dit zullen echter nawelijks redenen voor een referendum zijn. Welke dan wel en hoe is de relatie met de voorgenomen "verrassingsacties" en zullen deze samengaan met bijvoorbeeld de campagne in de gezondheidszorg?
De verhouding van het referendum tot de gang naar de kortgedingrechter (2 september 2015) is nog mistig. De inzet is dat de grootste van de vier bonden, te weten de FNV, het loonaanbod verwierp en daarom niet rechtsgeldig zou zijn.

Minder gehoorzaam

Zonder over cijfers te beschikken, het aantal acties en stakingen lijkt de laatste jaren toe te nemen. In de gezondheidszorg, de overheidssectoren en in bijvoorbeeld het 'groot metaal' (onder andere DAF en Scania); aangevuld met rechtszaken tegen malafide uitzendbedrijven. Ook al is internationaal gezien matigheid troef, de vernieuwende FNV toont zich minder gehoorzaam en minder coöperatief ten opzichte van 'staat en kapitaal'. Grootheden die een sterke machtspositie innemen, en uitkeringen, lonen en andere arbeidsvoorwaarden naar hun hand zetten.
Zo is de regering Rutte II kampioen 'afbreken met een glimlach'. En wanneer, zoals deze dagen bekend werd, ondernemers in cao's meer werkzekerheid bieden en zo de flexwet zouden volgen, dan is dat vooral toe te schrijven aan een reactie op het economisch herstel. Een herstel dat immers niet gebaat is bij de sociale ontwrichtingen die met flexibilisering van de arbeid samenhangen. Daarnaast neemt de onbeschermde contractloze arbeid niet af, de werkloosheid enigszins en blijft de wettelijke druk op de bijstandsgerechtigden hoog en hun bestaansniveau onder of op de grens van het minimum. Leden en hun vakbonden hebben dus heel wat recht te zetten.

Weinig dreiging

Tegen die achtergrond is een brief van de FNV aan het kabinet en de fractievoorzitters over het begrotingsbeleid 2016 interessant (28-08-2015). Hoewel papier de werkelijkheid niet dekt, de brief zal niet als een losse flodder bedoeld zijn. Reëel is de stelling dat de aangekondigde lastenverlichting de sociaaleconomische schade na jarenlange bezuinigingen niet kan wegwerken. Prima is de aandacht voor de campagne Red de Zorg en haar uitgangspunten, consequent de aangekondigde voortzetting van de acties voor een loonsverhoging van de ambtenaren. Maar dan gaan de woorden schommelen. Twee voorbeelden. Acties zijn nodig "om Nederland eerlijker te maken". Hoognodig is "een evenwichtig koopkrachtplaatje". Ongeïnspireerde adviseursspraak, obligaat afgerond met de treurnis over het kabinetsbeleid en het dringende verzoek de aangeroerde punten in de besprekingen te betrekken.
Kortom: een beperkte kritiek en een voorzichtig programma met weinig dreiging. En dat tegenover een kabinet dat sjachert en verloedert en rampzalig genoemd kan worden (zie 284 - ingezonden 1).

Geen confrontatie

Met alle begrip voor de beletsels die de FNV, ook intern, ondervindt op zoek naar vernieuwing, de aangehaalde brief is kenmerkend tweeslachtig. Een bevestiging van het verleden en een rem op een koers die rust op minder overleg en meer actie, minder centralisatie en meer basisdemocratie. We zien aan de ene kant de pogingen om het kabinet te overtuigen van zijn falen; boos, maar voorzien van gematigde eisen. Aan de andere kant de mededeling over al lopende en nieuwe acties. In deze tweeslachtigheid is de FNV opnieuw gevangen. Een paar illustraties.
Intern staat de democratie hoog in het vaandel, maar het hoogste beleidsorgaan, het Ledenparlement, mist openbaarheid. Het polderoverleg staat in een kwade reuk, de sociaaldemocratische minister Asscher is een geziene en sprekende gast op de afgelopen 1 mei bijeenkomst. De acties in de gezondheidszorg en de overheid worden op papier met elkaar verbonden, de praktijk toont een gescheiden strijd. De ongedeelde vakorganisatie is trots in nieuwe structuren vastgelegd, elke vorm van georganiseerde solidariteit die de gehele FNV raakt en in beweging brengt, ontbreekt. Met alle reden is de kritiek op het kabinetsbeleid niet mals, de confrontatie gaat de FNV niet aan.

Blik vooruit

Dit dualisme komt ook tot uitdrukking in het referendum en het kort geding. De genomen beslissingen zijn verrassender dan democratisch. Een brede mobilisatie van en door de leden, gericht op gezamenlijke en massale acties, is tot dit moment - hoe gewenst en nodig ook - buiten de orde. Het is zeer de vraag of het laagdrempelige maar vrijblijvende internet en de niet vanzelfsprekend onafhankelijke rechter aan de strijdbaarheid bijdragen. Hoe geringer het gehoopte resultaat, des te meer reden voor wanhoop, ook al is dat achteraf. De succesvolle volkspetitie "Red de Zorg", 736.759 handtekeningen, kan een lerend voorbeeld geweest zijn, maar wat was het vervolg? Ook al is de bijval voor een deel op straat en het werk verzameld, de voortzetting in daadkracht is daar uitgebleven.

De hier opgevoerde 'FNV' is uiteraard geen abstractie. Bestuurders en leden hebben hun belangen, denken en handelen volgens een ideologie en opereren in machtsverhoudingen die op dit moment in hun organisatie uitmonden in het geschetste dualisme. De kritiek daarop wordt binnen en buiten de vakbeweging te beperkt gevoed en gesteund. Dat is de werkelijkheid.
Een blik vooruit kan echter inspireren. We hebben dat in eigen hand. Om te beginnen tijdens de demonstratie/manifestatie van zaterdag 12 september, vanaf 11.00 uur Damrak Amsterdam. Red niet alleen de gezondheidszorg, maar ook het onderwijs. Steun de acties van het ambulancepersoneel en andere ambtenaren. Eis niet alleen volwaardig werk en inkomen, maar ook een leefbare uitkering, indexatie van de pensioenen, volwassen loon vanaf achttien jaar .....
Een vrijblijvende tip: wees eigengereid / (ver)werp het beleid / van Ruttes kabinet / met een private zet / op of onder het zand / van het Scheveningse strand.

Klik hier