Solidariteit - commentaar 281 - 26 juli 2015
De vijand rukt op!
Egbert Schellenberg
Het is op dit moment haast niet mogelijk om een gastcommentaar te schrijven zonder het daarbij over Griekenland te hebben. Toch wil ik proberen het in een wat breder perspectief te plaatsen, want het is niet alleen Griekenland waar de dominantie van de neoliberale agenda duidelijk naar buiten komt. Hoewel de mate waarin het Griekse volk slachtoffer wordt van deze agenda, schrikbarend is.
Toen in de jaren tachtig Thatcher de toon zette in Europa met de aanval op de sociale welvaartsstaat en de neoliberale agenda begon uit te werken, zullen weinigen gedacht hebben dat deze politieke stroming heden ten dage de heersende in de Europese Unie zou zijn. Maar toen Labour na Thatcher weer aan de macht kwam, werden de anti-vakbondswetten niet teruggedraaid. Dat is achteraf symptomatisch voor de rol die de sociaaldemocraten spelen als slippendrager van rechts. Tony Blair en Wim Kok zijn twee van de premiers die namens hun land in 2000 een handtekening zetten onder de Strategie van Lissabon. Een strategie, waarin marktwerking en privatisering als middel om de Europese Unie meer concurrerend te maken liggen vastgelegd. Klassiek voorbeeld van dit beleid is de privatisering in delen van de oorspronkelijke PTT. Tussen 1986 en 1998 werd dit bedrijf opgedeeld en naar de markt gebracht. Voor het postdeel moeten we vaststellen dat vele duizenden vaste banen zijn ingeruild voor parttime pulpcontracten en schijn zzp'ers.
Aan hun laars
In 2000 bestond de Europese Unie nog uit vijftien landen, waarvan op dat moment in tien landen de sociaaldemocraten aan de macht waren of deel uitmaakten van de regering. Dit was aan de vooravond van de invoering van de euro en de uitbreiding van de Europese Unie van 15 naar 25 landen. Dat de sociaaldemocratie toen hun positie niet hebben gebruikt om een sociaal minimum af te dwingen en garanties tegen de 'race to the bottom' vast te leggen, is echt onbegrijpelijk. Als je vrij verkeer van werknemers als basisrecht binnen de Europese Unie doorvoert, terwijl er landen zijn met een minimumloon dat nog geen 25 procent is van wat in Nederland en België geldt, dan is dat vragen om problemen. Net als de goednieuwsshow ten tijde van de introductie van de euro, waarbij een begrotingstekort van 3 procent en een maximale schuld van 60 procent van het bruto binnenlands product als normen werden ingevoerd. Alle deelnemende landen zouden zonder veel moeite aan deze normen kunnen voldoen. Eigenlijk pas na de bankencrisis bleek hoezeer dit verhaal onjuist was. De zuidelijke landen stonden er wel degelijk veel slechter voor dan ons was voorgeschoteld. Laten we ook niet vergeten dat Duitsland en Frankrijk de eerste landen waren die deze regels aan hun laars lapten, toen dit als gevolg van de 'dotcom crisis' in 2003 en 2004 even niet uit kwam.
Schulden
Toen in 2007 en 2008 de bankencrisis uitbrak, is de uitvoering van het neoliberale beleid in een stroomversnelling gekomen. Als je de persverklaringen uit die tijd terugleest, dan zie je politici en bankiers in 2007 beweren dat de hypotheekcrisis uit de Verenigde Staten Europa niet zal raken. En op het moment dat in 2008 ABN AMRO en Fortis genationaliseerd werden, zei Wouter Bos als minister van Financiën dat de belastingbetaler er geen last van zou krijgen. Maar de nationale staten leenden geld om zo de banken te redden. Hierdoor werden de bankschulden omgezet in nationale schulden en gingen alle landen in de Europese Unie over de euronormen van 3 en 60 procent heen. In 2009 en 2010 was het dan ook opeens moderniseren, hervormen, flexibiliseren, privatiseren en bezuinigen wat de klok sloeg. Dat laatste was in de periode 2009-2015 in Nederland alleen al goed voor 54 miljard.
Ook nu waren in veel Europese landen de sociaaldemocraten mee aan het bewind, maar dat bleek geen enkele belemmering voor het doorvoeren van het neoliberale afbraakbeleid waardoor in Nederland zorg, onderwijs, overheid, gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden keihard werden aangepakt. Om maar te zwijgen over de gevolgen van het sluiten van de meeste sociale werkvoorzieningen. Anno 2015 zijn er in Nederland 780.000 mensen met achterstanden bij de terugbetaling van schulden, Een gegeven volgens het Bureau Krediet Registratie dat overigens slechts een deel van de schulden bijhoudt.
Volgens Eurostat loopt in Nederland 15,9 procent van de inwoners het risico van armoede en sociale uitsluiting. Voor Spanje is dit cijfer 27,3 procent en voor Griekenland zelfs 35,7. De jeugdwerkloosheid in Nederland is op dit moment ongeveer 15 procent, in Spanje en Griekenland ligt dit cijfer rond de 53 procent. Toch blijven de 'mainstream media' eufemismen als hervorming en modernisering gebruiken om de afbraak van de sociale verzorgingsstaat en werknemersrechten te duiden.
Ramkoers
De wijze waarop de Europese Unie Syriza tot een overgave dwong, moet heel links te denken geven. Sociale en rechtvaardige hervormingen, ook als deze door een meerderheid in een land gesteund worden, zijn terzijde geschoven. Al schrijven alle vooraanstaande economen dat het beleid van de Europese Unie in de afgelopen jaren ten aanzien van Griekenland desastreus is geweest en dat het nu voorliggende pakket niet gaat helpen, dan is het toch de sociaaldemocraat Dijsselbloem die namens Duitsland onverbiddelijk het doorzetten van de neoliberale agenda eist. Een heel pakket, inclusief de inperking van het stakingsrecht en van het recht op collectieve onderhandelingen.
Tegelijkertijd heeft Cameron de aanval weer geopend op de Britse vakbonden. De anti-vakbondswetten van Thatcher gaan opeens niet meer ver genoeg. Er ligt nu een wetsvoorstel bij het parlement de regels om te mogen staken nog veel verder aan te scherpen. Ook zou er een aanzeg termijn van veertien dagen komen. In Nederland moet tussen het stellen van een ultimatum en het begin van de staking minimaal 48 uur zitten. Er zijn juristen die dat al in strijd vinden met het Europees Sociaal Handvest, waarop in Nederland het stakingsrecht gebaseerd is, laat staan veertien dagen! Deze extreem lange aanzeg termijn is natuurlijk bedoeld voor werkgevers om tegenmaatregelen te kunnen nemen. Het inhuren van stakingsbrekers wordt in de nieuwe Britse wet dan ook gewoon toegestaan.
De Europese Unie ligt op ramkoers met de werknemers en hun organisaties. De sociaaldemocratie is de afgelopen jaren ontmaskerd als handlanger van het kapitaal. De opkomst van Syriza en het Spaanse Podemos geeft aan de ene kant hoop, maar aan de andere kant maakt het Griekse voorbeeld duidelijk dat er zonder een consequent links beleid, waarbij nationaliseringen niet worden geschuwd, geen uitweg is uit de neoliberale jungle waarin de Europese Unie nu verzeild is geraakt.
Ten opzichte van de politieke realiteit in 2000, ten tijde van het tekenen van de Strategie van Lissabon, heeft de neoliberale vijand veel terrein gewonnen. De sociaaldemocraten hebben zich volledig vervreemd van hun oorspronkelijke idealen, omdat steeds het motto is geweest 'met ons in de regering is het minder slecht dan zonder ons'. Daarom zijn nieuwe linkse allianties zoals Syriza en Podemos zeker voorbeelden om ons elders in Europa aan te spiegelen. Tegelijkertijd moet links zich realiseren dat het winnen van verkiezingen geen garantie is voor succes. Daarvoor zal ook een consequent links programma nodig zijn dat ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd.
|