welkom
commentaren
Solidariteit

Solidariteit - commentaar 278 - 14 juni 2015

Nieuwe kernwapens

Jan Taat

De strijd tegen de kruisraketten in de jaren tachtig was een succes, maar niet doorslaggevend. De angst dat Europa een nucleair slagveld zou worden, ebde weg met het einde van de koude oorlog en daarmee ook de discussie over kernwapens. Maar ondertussen liggen Amerikaanse atoombommen klaar voor gebruik in het Brabantse Volkel, terwijl de NAVO oostwaarts uitbreidt en Rusland zijn invloed in de Oekraïne probeert vast te houden of terug te veroveren. Nieuwe kernwapens zijn op komst en de vraag is wat we daaraan kunnen doen.1

Het Non Proliferatie Verdrag (NPV), 1968, beperkt het bezit van kernwapens. Er zijn landen met (Verenigde Staten, Sovjet-Unie, Verenigd Koninkrijk, China en Frankrijk) en landen zonder kernwapens. De kernwapenlanden beloofden de bommen niet te verspreiden en te werken aan een kernwapenvrije wereld. Landen zonder kernwapens horen die ook niet te krijgen. Ondertussen hebben Israël, India, Pakistan (met gelekte Nederlandse technologie) en Noord-Korea echter wel atoombommen bemachtigd. En wat ook niet is gelukt, zijn onderhandelingen om alle kernwapens de wereld uit te krijgen.

Nationaal verbod op kernwapens

De kernwapenlanden plengen krokodillentranen over het falen van de onderhandelingen. Daar doet Nederland braaf aan mee. Zo zei minister Koenders op de voorbereidende evaluatievergadering van het NPV, afgelopen april, dat hij voor uitbanning van kernwapens is en voegde daaraan toe "Laten we eerlijk zijn: de huidige geopolitieke situatie is niet bevorderlijk voor ontwapening. Het zou naïef zijn te doen alsof ontwapenen losstaat van de politiek. Er zijn complicaties. Maar die zullen er altijd zijn." Volgens het kabinet is vermindering van kernwapens in Europa alleen mogelijk als er overeenstemming binnen de NAVO is en voortgang in de onderhandelingen met de Russen (Nu, 27 april 2015).

Meer dan honderd kernwapenvrije landen hebben genoeg van het wachten. Zij leggen de nadruk op de catastrofale humanitaire gevolgen van het gebruik van atoombommen en verbieden die op hun grondgebied. Een nationaal verbod dus met het idee "de kernwapens de wereld uit, te beginnen met ons land". Meer dan honderd landen gingen Nederland dus voor, maar als het aan Koenders ligt volgt Nederland pas als het Pentagon daar toestemming voor geeft.

Nieuwe gevaren

Hoewel de angst in Nederland voor kernwapens is afgenomen, is het er niet veiliger op geworden. Om wat te noemen:2
* India maakt zich zorgen over de kans dat kernwapens in Pakistan ingepikt worden door ISIS.
* Rusland maakt zich zorgen over de naar het westen oprukkende NAVO en de installatie van een raketschild langs zijn grens.
* De Amerikanen maken zich zorgen over de Russische Iskander raket die een bedreiging vormt voor de Oost-Europese landen. Volgens de Verenigde Staten is de Iskander raket een schending van verdrag op middellangeafstandsraketten, waarmee destijds de plaatsing van kruisraketten in Woensdrecht is voorkomen. Dat zou kunnen leiden tot nieuwe raketten in Europa en in Woensdrecht.
* De huidige generatie kernwapens is toe aan vervanging. De volgende generatie heeft nieuwe mogelijkheden en meer precisie. Dat maakt de tegenstander nerveus vanwege de kans dat zijn kernwapens uitgeschakeld worden.
* De vervanging gaat gepaard met gigantische kosten die gedeeltelijk ten laste van de conventionele wapens zullen komen. Dit zou kunnen leiden tot inzet van kernwapens als de andere wapens op zijn en tot nieuwe pogingen om de 'beperkte' inzet van 'kleine' kernwapens geaccepteerd te krijgen.
* Iedereen maakt zich zorgen over hackers en cyberaanvallen door terroristen of staten.

De vraag is of deze gevaren de vredesbeweging zullen versterken en in het bijzonder wat de rol van de vakbond zou kunnen zijn. Eerst een korte blik terug naar de activiteiten in de vakbeweging ten tijde van de kruisraketten.

Vakbondsleden tegen kernwapens

De opkomst van de vredesbeweging liet de vakbeweging niet onberoerd. Vakbondsleden, actief in de vredesbeweging, startten de discussie over kruisraketten binnen bonds- en FNV-afdelingen. Plaatselijke FNV-werkgroepen "vrede en ontwapening" ontstonden en in mei 1982 kwam de federatieraad met beleidsuitgangspunten. Vakbondsleden deden actief mee aan de demonstratie in Den Haag (1983) en organiseerden 10 mei 1984 om kwart voor twaalf een werkonderbreking van een kwartier.

Dit alles ging niet gemakkelijk en was alleen mogelijk vanwege de grote maatschappelijke druk tegen de kruisraketten. Na het plaatsingsbesluit in 1985 ging het Komitee Kruisraketten Nee (KKN) in een coma, wat een goed excuus was voor de FNV om de zaak te laten rusten. Een aantal bonden ging door in het initiatief BIVAK (Breed Initiatief voor Verdergaande Akties tegen Kruisraketten.3

Pax: Teken tegen Kernwapens

Het is dus mogelijk voor de vakbeweging actie te ondernemen tegen de kernwapens in Nederland, maar het is onrealistisch te verwachten dat de FNV het initiatief neemt. Dat is ook niet nodig, want Pax (voorheen Pax Christi) heeft zich aangesloten bij de internationale actie voor een nationaal verbod. Pax probeert het verbod op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen via het Burgerinitiatief Teken tegen Kernwapens. Met 40.000 handtekeningen moet de Kamer debatteren over het voorstel. De teller staat nu op 32.000. Een gespreid bedje voor vakbondsleden om mee te doen: praat en schrijf erover en teken op:
http://www.tekentegenkernwapens.nl


1 Activisten vinden kernwapens, http://www.vredessite.nl/nieuws/volkel_678.html
(terug)
2 Zie ook Ko Colijn in Vrij Nederland, 3 februari 2015 - "Woensdrecht revisited" en 12 mei 2015 - "Kernwapens zijn weer in". (terug)
2 http://www.solidariteit.nl/nummers/25/Interbondsdag_kruisraketten.html
(terug)


Naschrift Jan Taat, 19 juni 2015

In de verzonden versie van dit commentaar vermeldde ik onterecht een NPV-conferentie in Wenen in december 2015. In december 2014 vond een conferentie over de humanitaire gevolgen van het gebruik van kernwapens plaats in Wenen. De NPV-evaluatie was afgelopen mei, heeft geen gezamenlijke slotverklaring opgeleverd, maar wel een Humanitarian Pledge van 107 kernwapenvrije landen om kernwapens te verbieden. Pax, 23 mei 2015.
Afgelopen maandag kwam ook het SIPRI (Internationale Instituut voor Vredesonderzoek in Stockholm) jaarboek 2015 uit met als belangrijkst conclusie dat alle kernwapenlanden bezig zijn hun arsenalen te vernieuwen, zie ook De wereld morgen, 16 juni 2015.

Klik hier