Solidariteit – Commentaar 231 – 25 augustus 2013

Crisis nog lang niet voorbij

Egbert Schellenberg

De vlag ging uit in Brussel. Uit de cijfers over het tweede kwartaal van 2013 bleek dat er in de Europese Unie (EU) een gemiddelde economische groei is van 0,2 procent. 'We zijn uit de recessie' stond er met chocoladeletters in de kranten. Niet in Nederland, want wij waren helaas het slechtste jongetje van de klas. Niet getreurd, volgens Brussel heeft het neoliberale afbraakbeleid toch maar mooi aangetoond te werken. Doorgaan is het devies.

Criticasters, zoals de SP in Nederland, komen niet verder dan voor te stellen juist een stimuleringsbeleid te gaan voeren en de bezuinigingen te stoppen. Maar als je naar de feiten kijkt, dan is één conclusie onvermijdelijk: het systeem, het kapitalisme, is in een fundamentele crisis terechtgekomen en niets wijst erop dat de beleidsmakers een uitweg hebben gevonden of zullen vinden.

De ernst geïllustreerd

De vorige grote crisis was die van eind jaren twintig/begin jaren dertig. Als een poging om een herhaling te voorkomen, werd in de Verenigde Staten de Glass-Steagall Act ingevoerd (beperkende Bankwet van 1933). Onder Clinton werden de laatste restanten van deze beschermingswetgeving in 1999 ongedaan gemaakt. Vervolgens hebben de Amerikaanse bankiers slechts negen jaar nodig gehad om met hun speculatieve praktijken het totale bancaire systeem aan de rand van de afgrond te brengen.

* Sinds medio 2008 de bankencrisis zich vertaalde in een feitelijke economische recessie zijn we nu bezig uit de derde recessie op rij te kruipen. De bankencrisis is overgegaan in de eurocrisis, waarbij nationale staten failliet dreigen te gaan. De oplossing voor Griekenland van de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft geleid tot een feitelijke krimp van de economie met 25 procent. Maar het zijn niet de Griekse multimiljardairs die de rekening betalen, wel de ambtenaren, de arbeiders, het leger werklozen en de gepensioneerden. Om de Brusselse feestvreugde te temperen, meldt de Deutsche Bank dat Griekenland begin 2014 opnieuw bij de EU en het IMF op de stoep zal staan.

* In maart 2010 werd de totale daling van de wereldeconomie door de directeur van de Bank of England, Andrew Haldane, geschat op 60.000 tot 200.000 miljard dollar. De enige uitweg zouden 'double digit' groeicijfers zijn in de opkomende markten, ofwel Latijns Amerika, India en China ('double digit': getal met twee cijfers, dus 10 tot 99). Juist deze landen laten over 2010, 2011 en 2012 steeds lagere groeicijfers zien. De gehoopte reddingsboei verdwijnt steeds verder uit zicht.

* Een recent bericht over Spanje geeft het volgende weer. Slechte leningen vormden in juni 2013 11,6 procent van de totale kredietportefeuille van de Spaanse banken, tegen 11,2 procent in mei. In juni 2012 werd 9,7 procent van de leningen als slecht betiteld. In totaal is het voor 176,4 miljard euro aan leningen twijfelachtig of ze ooit afbetaald zullen worden. Dat is ruim 6 miljard euro meer dan in mei.

* Duitse werklozen krijgen aanbevelingen om geld te besparen: stop met vlees eten, verkoop je meubelen of leg stenen in de stortbak van het toilet om water te sparen. Meer van dat soort tips zijn te vinden in een officiële Duitse brochure die zich richt tot gezinnen die aangewezen zijn op zogenaamde Hartz IV-steun. Dat is steun voor werklozen die geen werkloosheidsuitkering meer ontvangen. De Hartz IV-steun is een soort gewaarborgd minimuminkomen om de huur te betalen en 350 euro om van te leven. Steuntrekkers mogen daarnaast nog maximum 100 euro bijverdienen door klusjes te doen.

Het zijn maar een paar voorbeelden over wat er echt aan de hand is in de EU. In Nederland is het al niet veel beter. Het Centraal Bureau voor de Statistiek doet regelmatig van zich horen en steeds is het nieuws negatief. Zo is de koopkracht van de Nederlandse bevolking vorig jaar met 1 procent afgenomen. Dat is de grootste koopkrachtdaling sinds 1985. De jaren 2010, 2011 en 2012 bij elkaar geteld, gaat het zelfs over gemiddeld 2,3 procent minder koopkracht. ‘s Avonds op de nieuwszenders is Rutte er als de kippen bij om te verklaren dat nog meer lastenverzwaring, lees koopkrachtvermindering, onvermijdelijk is in de huidige economische situatie.

Reactie FNV

De FNV is intern bezig een ongedeelde beweging te bouwen en vlucht in de polder in plaats van te mobiliseren en het verzet te organiseren. Na de pensioencrisis binnen de FNV hebben we Wijffels en Noten langs zien komen, toen Klijnsma en daarna Heerts. Nee, geen coup van de SP, maar gewoon de PvdA die de zaken regelt aan de top van de FNV. Maar radicalisering ligt op de loer. Zowel binnen FNV Bondgenoten als bij Abvakabo FNV.
Dan komen de eerste voorzittersverkiezingen eraan - FNV breed. Na weken van lobby in de achterkamers van het gebouw van de Sociaal-Economische Raad is er opeens een sociaal akkoord en zwaaien kabinet en werkgevers Heerts alle lof toe. Dan moet toch een licht gaan branden, zou je zeggen. Maar nee, het ledenparlement wijst op advies van het bestuur een ledenraadpleging - FNV breed - af en stemt in met het sociaal akkoord.
Overigens, de leden wezen in de voorzittersverkiezing - FNV breed - (helaas) Heerts aan. Weliswaar met een lage opkomst en een kleine meerderheid.

Een paar weken later verklaart Heerts onomwonden dat de uitkomst op het pensioendossier onaanvaardbaar is, terwijl hij daar gewoon zijn handtekening onder gezet heeft. In datzelfde sociaal akkoord wordt in ruil voor verbeteringen rond het ontslagrecht wel de ontslagvergoeding gemaximeerd op 75.000 euro. Het ontslaan van 50-plussers kost werkgevers nu vaak tussen de 150.000 en 300.000 euro. Dat is nog een behoorlijk obstakel. Maar ontslaat een werkgever na 2016 een oudere werknemer en neemt hij een jongere aan, dan is de terugverdientijd maximaal twee jaar.

Ook de WW wordt ingekort, tot 24 maanden, in 2016. Dat er per sector aanvullende afspraken gemaakt kunnen worden, is een lachertje. Iedereen die gelooft dat werkgevers daaraan zullen meewerken, kent de recente geschiedenis slecht. Keer op keer hebben werkgevers op centraal niveau afspraken gemaakt en decentraal geweigerd deze uit te voeren. Waarom zou dat nu anders zijn? Immers als het werkgevers geld kost, zijn ze niet thuis.
De klap op de vuurpijl blijkt het verhaal dat de 4,2 miljard euro aan geplande bezuinigingen van tafel is, want we wachten op de cijfers van het Centraal Planbureau in augustus en dan kijken we verder. Jazeker, dan ligt er 6 miljard aan bezuinigen.

Kijken we naar andere EU-landen, dan is te zien dat de vakbeweging strijd voert tegen privatiseringen, tegen hogere pensioenleeftijden, tegen aanvallen op de koopkracht, ..... Een concreet beginnetje hier in Nederland. Bij de snel oplopende jeugdwerkloosheid zou een tijdelijke mogelijkheid voor 60-plussers op z'n plaats zijn om zonder voorwaarden en met een gegarandeerde uitkering op 70 procent te kunnen uittreden. Net als vroeger zijn dan per bedrijf aanvullende afspraken te maken over bijvoorbeeld tot 85 procent en een vervanging van 'één op één' voor elke oudere die stopt.
Maar van een offensieve agenda is bij de FNV tot nu toe weinig te merken. De brief dat het sociaal akkoord inmiddels van de baan is en dat een traject van ledenmobilisatie wordt ingezet, moet blijkbaar nog geschreven worden. Niet alleen is Nederland in economisch opzicht het slechtste jongetje van de klas, maar ook de FNV moet tot de minst strijdbare vakcentrales van de EU worden gerekend. Maar in al hun wijsheid hebben de top van de FNV, het kabinet en de werkgevers besloten dat in 2016 de crisis voorbij is.