Commentaar 133 - 22 november 2009

Juist nu: economische democratie

Jeroen Zonneveld

Hoera, de economie is het afgelopen kwartaal weer gegroeid, en wel met maar liefst 0,4 procent. Nog even en we kunnen weer overgaan tot de zaken, zoals die tot nu toe gebruikelijk waren in het tegenwoordige hyperkapitalisme. Dat wil zeggen: alles voor de aandeelhouders, korte termijnbeleid, klanten als afpersobject, werknemers die naar willekeur kunnen worden uitgeknepen en managers die kunnen blijven graaien alsof er nooit een crisis is geweest.

Het is ongelooflijk dat de regering niet ingrijpt, nu toch voor iedereen glashelder is in welke ellende het neoliberalisme van de afgelopen 25 jaar ons wereldwijd heeft gestort. Althans, geen maatregelen treft om de huidige hit- en runcultuur in te dammen en een beleid uit te stippelen om op z'n minst de maffiapraktijken in de financiële sector aan te pakken. In tegendeel, de geldhandel van degenen die zelf de crisis hebben veroorzaakt, wordt met miljarden overeind gehouden (behalve die van de cowboy uit Spanbroek), terwijl de rest van de bevolking te maken krijgt met werkloosheid, onzekerheid en stevige ingrepen, waarvan de verhoging van de AOW-leeftijd nog maar een klein beginnetje is.

Systeemkritiek

Ben ik nou zo wereldvreemd of is het allemaal heel logisch en verklaarbaar dat er praktisch nergens een fundamenteel ideologisch debat is losgebarsten over de vraag of we met onze economie en samenleving niet een heel andere weg in moeten slaan, gezien de grote neoliberale mislukking. Natuurlijk, er is weer verzet, nou ja actie, tegen de verhoging van de AOW-leeftijd. En dat is uiteraard prima. Wie weet gaat de FNV nu wel tot het gaatje, hoop ik tegen beter weten in. Maar van een diepgaande discussie over het alternatief voor het neoliberalisme is nu zelfs nog minder sprake dan de afgelopen jaren soms het geval was. Misschien dringt het niet door tot de openbaarheid en bruist en krioelt er van alles in de boezem van de vakbeweging?
Ook uit politieke hoek komt teleurstellend weinig ideologisch vuurwerk, juist nu je zou mogen verwachten dat er meer belangstelling komt voor grondige systeemkrititiek. De Socialistische Partij, als enige bondgenoot van de FNV, bevindt zich op dit moment in een prima positie om haar ideologische drie-eenheid van menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit danig voor het voetlicht te brengen, zou je zeggen. Misschien ontrekt het zich allemaal aan mijn waarneming en vinden overal in het land verhitte debatten plaats tussen SP'ers en vakbondsleden over waar het heen moet met het land. Als dat zo zou zijn, dan zou dit meteen een mooi begin zijn van een dam tegen de alom verwachte xenofobe Wilders-revolte.

Zeggenschap

In het beginselprogramma van de SP staat trouwens ook een hele mooie passage over democratisering van de economie: "Het waarborgen van menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit vereist dat de samenleving diepgaand wordt gedemocratiseerd.Vanwege de bepalende invloed van de economie op de kwaliteit van het leven is democratische zeggenschap over de economie van het grootste belang. Democratische zeggenschap moet vóór gaan op de zeggenschap die verbonden is aan economische macht en particulier vermogen. Dat vereist stelselmatige vergroting van de zeggenschap van democratisch gekozen organen over de economie. Dat vereist ook structurele uitbreiding van de zeggenschap van werknemers in de bedrijven (...)."

Dit zijn toch mooie woorden die juist nu heel erg van pas komen om een uitweg te bieden aan de doodlopende weg-strategie van de Partij van de Arbeid die zich vooral druk maakt hoe het (gezicht van het) kapitaal gered kan worden en hoe met de minste schade brutaalweg de rekening daarvoor aan de gehele bevolking gepresenteerd kan worden. Democratisering van de economie, een mooi thema om binnen de vakbeweging perspectief te geven aan de net begonnen strijd tegen de zwaarste-lasten-op-smalste-schouders-operatie.