welkom
commentaren
Solidariteit

Commentaar nr. 10, 6 maart 2005

Glijdende (mede)zeggenschap

Sjarrel Massop

In 2006 wordt de nieuwe Wet Medezeggenschap Werknemers van kracht. Een mooie naam voor nog minder zeggenschap. Met minder vastgelegde rechten kan over alles gesproken worden.

Net als in veel andere landen gaat het in Nederland slecht met de democratie, in het algemeen en in bedrijven en instellingen. Mensen zijn minder bij besluitvormingsprocessen betrokken, omdat de mogelijkheden om meningen te vormen en te uiten beperkt zijn. Om het nog maar niet te hebben over wat met de ideeën gedaan wordt die onder de mensen leven. Democratie is verworden tot een electorale activiteit, zonder dat de kiezers weten wat met hun stem gedaan wordt.

De overheid werkt mee aan deze uitholling van de democratie, doordat ze haar rol van wetgever en regelaar van de samenleving marginaliseert ten gunste van de markt die per definitie niets met democratie van doen heeft. De medezeggenschapswet die behandeld wordt, is daarvan een trieste illustratie. Ze vervangt de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) die vanaf haar ontstaan in 1950 vaak aangepast is, maar volgens minister De Geus niet meer van deze tijd is. Het gevolg is dat de werknemersparticipatie een aantal stappen terugzet.

De nieuwe wet wordt net als de Arbo-wet een zogenaamde raamwet. Regels en procedures worden niet meer in detail vastgelegd, maar de overlegpartners - bestuurder en ondernemingsraad - gaan onderling afspreken waarover overlegd wordt. Dat houdt in dat de ondernemingsraad vrijwillig kan afzien van een aantal rechten zoals die in de WOR geregeld waren. Bijvoorbeeld het instemmingsrecht bij arbeidsvoorwaardelijke zaken of het adviesrecht bij reorganisaties of benoemingen. Met als criteria effectiviteit en efficiëntie gaat ook de (mede)zeggenschap onder de tucht van de markt vallen en wordt geflexibiliseerd. De gedachtekronkel dat werknemers bereid zouden zijn van bepaalde rechten af te zien, komt voort uit het idee bij De Geus en werkgevers dat er eigenlijk geen belangentegenstellingen bestaan in bedrijven.

Op (mede)zeggenschap passen echter geen economische criteria. Dat wil niet zeggen dat omwille van het overleg in bedrijven de besluitvorming moedwillig vertraagd wordt. Dat is de mening van de werkgevers. Besluitvorming kan snel plaatsvinden als werkgevers in een vroegtijdig stadium adequate informatie aan de ondernemingsraad verstrekken en volledige openheid van zaken geven. Maar juist hier liggen behoorlijk wat problemen.

  • Ten eerste het probleem dat werkgevers om redenen van concurrentie en beursgevoeligheid eigenlijk helemaal geen openheid van zaken willen geven over hun plannen en bedoelingen. De huidige ondernemingsraad moet altijd het adviesrecht bevechten over allerlei voorgenomen besluiten. Bijvoorbeeld rond uitbreiding en reorganisatie of bij benoemingen van sleutelfiguren in de organisatie. Onder de nieuwe wet kan dat recht door de bestuurder afgekocht worden met het aanbod van een aantrekkelijke regeling op het gebied van arbeidsvoorwaarden. Zo aantrekkelijk voor de portemonnee van de collega's dat veel ondernemingsraden akkoord gaan. Democratie wordt (koe)handel en glijdt daarmee af naar een bedenkelijk niveau.

  • Ten tweede het probleem dat de ondernemingsraad niet over de informatie beschikt die nodig is om een goede agenda voor het overleg op te stellen. Voor die informatie is de raad afhankelijk van de bestuurder. Het gevolg is dat de agenda vaak bestaat uit thema's die de bedrijfsleiding geen kwaad kunnen doen en de ondernemingsraad achter de feiten aanhobbelt vanwege de onvoldoende of laat door de bedrijfsleiding verstrekte informatie. Dit zal onder de nieuwe wet alleen maar erger worden..

  • Ten derde het probleem van de kloof tussen het overleg over arbeidsvoorwaarden - het domein van de bonden en werkgevers - en over de arbeidsorganisatie en arbeidsverhoudingen, het domein van de bestuurder en de ondernemingsraad. Dat is al een gapend gat en zal onder de nieuwe wet, waarin nog minder geregeld is, alleen maar groter worden. De ervaringen met de Arbo-wet hebben dat ondubbelzinnig aangetoond. Vakbonden zullen zich niet uitsloven in bedrijven een goede regeling te treffen die de bestuurders dwingen netjes te overleggen met de ondernemingsraad. Hier wreekt zich de tanende macht van het vakbondskader op de werkvloer, uiteindelijk de kweekvijver voor de ondernemingsraad.

Samenvattend. De Wet Medezeggenschap Werknemers biedt geen uitbreiding, maar een inperking van democratische werknemersrechten. De oude WOR was al niet best, de nieuwe houdt verslechteringen in. Nederland wordt weer een beetje minder democratisch.

Klik hier