Brief aan Tuur Elzinga, lid dagelijks bestuur FNV

AOW en pensioen naar 65 jaar of 40 jaar werken

Eliane Hendrikszen 1

Beste Tuur,
Naar aanleiding van ons gesprek op de kick off dag van 13 januari jongstleden stuur ik je deze mail met mijn wens de pensioenleeftijd te verlagen naar 65 jaar of zelfs lager. Zeker niet verhogen van de AOW-leeftijd zoals dat in jullie 11 punten plan staat en geen flex AOW. Ik haal Peter Kwint aan, lid Tweede Kamer voor de SP: alles wat flex is, daar komt ellende van.

Ook de meeste 55-plussers die ik spreek, delen mijn mening. Ik spreek dus niet alleen voor mezelf. Ik hoor vaak 'waarom wordt er niet naar ons geluisterd en wie kan de politiek en de FNV nog vertrouwen en tegenhouden?'.

Politiek en FNV

Politici in Den Haag, maar ook de 'sociale partners', waaronder de FNV, sluiten hun ogen voor dit vertrouwensprobleem. De FNV met haar 11 punten plan wil de AOW-leeftijd op langere termijn toch nog verhogen in verband met de hogere levensverwachting (weten de leden dit wel?). Juist de FNV-leden willen, als je het hun vraagt, een verlaging.
De FNV en enkele politieke partijen willen de pensioenleeftijd koppelen aan de levensverwachting. D66 wil hervorming van het pensioen (baas over eigen pensioen). Er zijn partijen die net als de FNV een flex AOW willen (bijvoorbeeld GroenLinks en PvdA) en zij gaan alsnog voor de verhoging naar 67. De SP echter staat voor verlaging van de AOW-leeftijd naar 65. PVV en 50+ ook, maar als zij de kans krijgen om ooit aan de onderhandelingstafel plaats te nemen, dan zullen zij de verlaging van de AOW-leeftijd niet als breekpunt inzetten en uitruilen. De gemiddelde leeftijd in de Tweede Kamer is 44 jaar. Laat iedereen maar eens een ouderdomssimulatiepak aan doen, dan voel je wel wat het is om oud worden!

Agnes Jongerius heeft in 2011 namens de FNV en samen met de PvdA, de AOW in de uitverkoop gedaan en gezorgd dat de pensioenleeftijd verhoogd werd! Jammer dat het zo gelopen is. Er is totaal niet aan de gevolgen gedacht. Zij had dit nooit en nooit mogen doen. Nu zitten we met de gebakken peren!

Leeg AOW-fonds

Hoe eerder we in Nederland sterven en hoe later we met pensioen gaan, des te meer inkomsten voor de staatskas, zo'n 36 miljard voor de overheid. Ook moeten veel 60-plussers blijven solliciteren, terwijl in deze groep de kans echt nihil is om een baan te vinden. Schrijnend en asociaal. De twijfel over de leeftijdsverhoging neemt op alle fronten toe, zelfs al bij de werkgevers.

Het ergste is dat in 1996 een AOW-fonds is opgericht. De overheid verwachtte toen al dat er een tekort zou komen ontstaan door de vergrijzing. In 2011 blijkt dat er nooit geld gestort is in dit fonds en in 2012 is het opgeheven. Het bestond toen alleen nog maar op papier. Econoom Bas Jacobs noemt dit volksverlakkerij. 2 Alleen al hierom zouden de politici hun excuses moeten aanbieden. Waar is dit geld gebleven? Het moet terug in de pot. Dit is een schuld aan de ouderen en dat moet naar hen terug, zodat we eerder met pensioen kunnen!

Onderscheid tussen ouderen

Ik denk dat in discussies over ouderen onderscheid gemaakt moet worden tussen de groep 50 tot 60 jaar die bijna niet aan het werk komt en de groep 60 tot 70 jaar, een leeftijd die in veel gevallen aandoeningen en beperkingen met zich meebrengt en gevolgen heeft voor de lichamelijke en mentale conditie. Een belangrijk aspect van het ouder worden, is dat ouderdom met gebreken komt door geleidelijk vermindering van het lichamelijk functioneren. Ouder worden, kun je niet stoppen. De gezondheid gaat achteruit en veroorzaakt hierdoor ook een forse toename van mensen met een uitkering. Dit zal vooral gebeuren bij de 60-plussers en de groter wordende groep werkende 65-plussers.

Veel 60-plussers zien het niet zitten om na 65 jaar te moeten doorwerken of het nou zwaar is of niet. Wie bepaalt wat zwaar werk is? Eenvoudig werk kan voor iemand best zwaar, vermoeiend of stressvol zijn, of gewoon te veel omdat het lichaam door het ouder worden het niet meer trekt, wat bij veel mensen het geval is. Werken tot je erbij neervalt is toch mensonwaardig!

Aanstaande ontslaggolf

Duurzaam inzetten van ouderen is voor de groep 50- tot 60-jarigen, maar niet voor 60-plussers. Het is toch belachelijk dat minister Koolmees zegt, om een voorbeeld te noemen, dat oudere taxichauffeurs, wanneer het werk te zwaar wordt, ingezet moeten worden als centralist. Op een gegeven moment stroomt het vol op die afdeling, met als gevolg ontslag. De ervaringen van de ouderen zijn belangrijk voor de jongeren. Toch is dit maar tijdelijk het geval, ook de jongeren willen op eigen benen staan en de wereld verandert erg snel. Ze hebben hun eigen visie op hun werk en ook dat dient gerespecteerd te worden. Samenwerken met ouderen is goed, maar op een gegeven moment moeten we dat loslaten. Zo gaat dat nou éénmaal in het leven! Omscholen van 60-plussers is ook geen optie. Leren gaat moeilijk, langzaam en kost veel energie, waardoor velen in de stress raken en in een uitkering terechtkomen.

De werkloosheid is nog steeds hoger dan voor de crisis. Het zal voorlopig ook zo blijven. Met de aanstaande ontslaggolf van met name administratief personeel (waar je overigens weinig van hoort in de media) door automatisering en robotisering, lijkt het mij juist een goede zaak om de AOW-leeftijd te verlagen - resultaat meer banen, nieuw te creëren banen en herverdeling voor jongeren en 60 minners. 3 Polen en Canada hebben hun pensioenleeftijd inmiddels al verlaagd. Daar hebben ze dit probleem wel gezien en durfden ze voor de verlaging van de AOW-leeftijd naar 65 te gaan. 4 En nu Nederland nog, maar gaan jullie, Tuur, ooit toegeven een verkeerde beslissing te hebben genomen?

Gezondheid

Vrouwen krijgen gemiddeld genomen vanaf 41 jaar (bij mannen 47 jaar) te maken met chronische ziekten die behandeld moeten worden, kanker, hartinfarcten, stress of burn-out. Dit komt, doordat zij naast hun drukke baan nog het huishouden moeten doen en voor de kinderen zorgen. Mannen doen dit nog steeds in mindere mate.
Met 60 jaar is de vitaliteit met 30 procent afgenomen, jawel met 30 procent! En dat is best veel. Daarna neemt de vitaliteit verder af en nemen chronische ziekten nog meer toe. In Nederland hebben ruim 5 miljoen mensen één of meer chronische aandoeningen. Tussen 65- en 75-jarigen lijdt 70 procent aan een chronische ziekte. Daar zit dus de nieuwe groep werkende van 65 tot 67 plus bij; 70 jarigen hebben twee of meer chronische ziekten (diabetes, hart- en vaatziekten). We worden ouder, maar onder welke condities? De lager opgeleiden leven zelfs tien jaar korter. 5

Hoewel de medische wereld zich verder ontwikkelt en we ons nu meer bewust worden van onze 'lifestyle', betekent dit niet dat wij met z'n allen leeftijden halen die rond de 80 jaar of hoger uitkomen! De meeste vrouwen van de tachtigplussers van nu hebben vroeger naast hun gezin en huishouden zelden gewerkt. Ook zij hebben de zogenaamde huidige levensverwachting verhoogd.
Onze 65-plussers worden weinig ouder dan vroeger en gezonder zijn ze evenmin! Bijvoorbeeld de rokers. één op de vier haalt het pensioen niet. Elke opgestoken sigaret kost gemiddeld 28 minuten van je leven. Van de mannen haalt 20 procent de 70-jarige leeftijd niet eens, naast roken onder meer door obesitas en chronische ziekten. 6 De levensverwachting kan stagneren door winterse griep- en andere epidemieën (hittegolf!) en kunnen zelfs in de toekomst de levensverwachtingen verder omlaag brengen. Hier horen we echter zelden iets over. Alleen maar over de verhoging.

Levensverwachting

De verhoging van de levensverwachting komt mede door verminderde kindersterfte en minder slachtoffers van (infectie)ziekten op jonge leeftijd. Voor mannen is in de periode 1900 tot 2000 de levensverwachting toegenomen van 47 naar 75,5 jaar en voor vrouwen van 50 naar 80,5. Misschien hebben we ons hierdoor rijk gerekend, het is en blijft in een glazen bol kijken. Allemaal aannames en statistieken zijn te manipuleren en/of uit te leggen naar eigen inzicht. 7
Dus de AOW-leeftijd moet juist niet gekoppeld worden aan levensverwachting. Nogmaals, we blijven niet eeuwig jong en in goede conditie. We zullen niet allemaal al die jaren in goede gezondheid doorbrengen, de bekende chronische ziekten zullen steeds vaker voorkomen. In mijn vergrijzende praktijk, volgens mij een redelijke afspiegeling van de maatschappij, merk ik dat veel mensen tussen 50 en 70 jaar overlijden (onder andere door kanker, hart- en vaatziekten, lifestyle, enzovoort). Ouderen halen hun pensioen niet eens. Moeten we blijven werken tot we erbij neervallen? Tevens zijn veel 60-plussers ook nog mantelzorgers en vangen zij bijvoorbeeld hun kleinkinderen op of verzorgen een familielid. Hierdoor worden zij ook nog eens extra belast.
Worden de nadagen van ons leven en het genot van de oude dag ons niet gegund?

Eens in de zoveel tijd wordt in de media aandacht geschonken aan uitzonderlijke ouderen die nog werken en het voorbeeld moeten zijn voor de grote groep ouderen. Zo gênant. Dit is een zeer kleine gezonde groep. Meestal is en was het werk hun hobby, maar voor de grootste groep ouderen geldt dat zeker niet! Zij moeten niet lijden onder deze kleine groep. En wat word ik moe van de media die elke maand melden dat de werkloosheid daalt, maar nooit hoor ik, dat het aantal mensen in de bijstand stijgt en de werkloosheid nog niet het niveau bereikt heeft van voor de crisis. Met name onder de 55 tot 65 jarigen is het werkloosheidspercentage erg hoog. 8

Flex AOW niet solidair

De regeling van de flex AOW is totaal niet solidair, geldt niet voor alle werkenden! Wij, de ouderen, willen de pensioenleeftijd gewoon omlaag naar 65 jaar, misschien wel naar 63, net zoals de Europarlementariërs, of stoppen na 40 jaar werk. Economen en politici zeggen dat dit oncontroleerbaar is, omdat de registratie pas begonnen is in 1999. Dit is onzin. Velen kunnen dit heus wel aantonen met hun CV of andere documenten. Waarschijnlijk blijft er een kleine groep over, dus kunnen de betrokkenen dispensatie krijgen.

De flex AOW is niet solidair:

• De arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) stopt voor de meeste mensen bij 65 jaar. Ik, als zestiger, kon niet eens mijn verzekering verhogen naar 67 en 6 maanden, het stopt met 65 jaar. Verlenging is praktisch onbetaalbaar door exorbitante premies. Wanneer ik ziek word na mijn 65ste, krijg ik geen uitbetaling en heb ik geen inkomen meer ('AOV-gat' en 'AOW-gat').
• Veel zzp'ers kunnen niet eens voor hun oude dag sparen en zelfs niet een dure AOV betalen en velen vervallen in de bijstand door het 'AOW-gat', wanneer de AOW-leeftijd naar 65 en 9 maanden gaat, bevroren wordt op 66 of, wat later in de tijd, verhoogd wordt naar 68 jaar. Daarom is juist een verlaging van de AOW-leeftijd noodzakelijk.
• Voor de mensen die eerder met pensioen willen gaan, vanwege het feit dat zij niet meer kunnen werken, is bij de flex AOW de uitkering lager op de werkelijke AOW-gerechtigde leeftijd.
• Heel wat onderzoekers serveren de flexibele AOW van de FNV af: mensen met lage inkomens duiken dan onder het sociaal minimum. Ze zullen worden gekort op de hoogte van hun uitkering. De mensen met hogere inkomens hebben meestal gespaard en kunnen eerder met pensioen. De meeste zzp'ers en vrij gevestigden kunnen niet eerder met pensioen. Dit werkt een hoge mate van ongelijkheid in de hand!
• Die 3 en 6 procent (deel van het 11-puntenplan) is ondoorzichtig. Hierdoor is er altijd een groep die net op de grens komt. Je zult maar net tegen die grens aan zitten. Ook onrechtvaardig en oneerlijk.
• De FNV houdt vast aan een verhoging van de AOW-leeftijd naar 68 jaar. De mogelijkheid om via het FNV plan vier jaar eerder of jaar later met pensioen te kunnen gaan, klinkt goed. Maar niet heus: op zijn vroegst 64 jaar en op zijn laatst 72 jaar.

Het FNV plan

Beste Tuur, lees het voorgaande nog eens over de gezondheid, het 'AOV- en AOW gat', meer mensen in de uitkering, enzovoort - wie houdt dat nog vol? Dit alles geldt weer voor mensen in loondienst met een CAO en niet voor zzp'ers en vrijgevestigden. Zij moeten wel doorwerken tot 68 jaar. Het FNV plan verpest het voor alle werkende Nederlanders! Denk aan:

De doorwerkbonus. Wie doorwerkt, krijgt tweeduizend euro toeslag per jaar. Erg aantrekkelijk .... Wanneer iemand echt niet meer kan door ziekte, slijtage enzovoort, is blijven doorwerken erg aanlokkelijk .... tot op het tandvlees. Die tweeduizend euro komt dan mooi van pas om eventuele schulden te betalen of iets nieuws te kopen na versleten spullen, enzovoort. Deze mensen zullen niet genieten van hun pensioen en de kans is groter dat ze eerder overlijden door hun zwakte!

Het deeltijdpensioen is ook nadelig, omdat iemand op de pensioengerechtigde leeftijd minder uitgekeerd krijgt.

Is er door de FNV (en de partijen die de flex AOW aanhangen) nagedacht over de consequenties voor alle werkenden, dus niet alleen voor de mensen in loondienst? Ik geloof het niet. Het FNV plan is ingewikkeld, onduidelijk en niet te begrijpen voor de gewone Nederlander. De meeste leden gaan ervan uit dat de FNV het allemaal goed onderzocht en bedacht heeft, maar dat is niet zo. Opnieuw worden de leden bedonderd. Heus: de AOW-leeftijd verlagen naar 65 jaar zal meer banen opleveren voor de werklozen, de mensen in de bijstand, voor de jongeren en de 60 minners, ook minder arbeidsongeschikten (zie grafiek hieronder 9).

Waardigheid

Tenslotte. De Nederlandse staat loopt met oogkleppen op. De verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd naar 67 plus kost de schatkist straks meer aan werklozen en arbeidsongeschikten dan aan de AOW.
Mensen in de leeftijd van 55 tot 65 jaar (lees 67 plus) lopen het grootste risico om langdurig in de armoede te raken.10 Dat komt, omdat een deel van die groep plots weer van een uitkering moet leven bij ontslag, geen werk of bij arbeidsongeschiktheid.
Het risico op kortdurende armoede is het grootst onder zelfstandig wonenden tot 30 jaar. Zodra deze groep weer gaat werken en uit de uitkering komt, stijgt doorgaans het inkomen. Er zal dan ook weer pensioenpremie betaald worden, wat gunstig is voor het pensioen. Dus meer banen zullen juist ontstaan door de AOW-leeftijd te verlagen.
Het is schandelijk die verhoging, vooral omdat juist de 55-plussers en 65-jarigen jarenlang de AOW- en WW-potten hebben gevuld en premies voor de vervroegde uittreding hebben afgedragen. Ze hebben het land en de verzorgingsstaat sinds de jaren zestig opgebouwd door zuinig te leven, want eenmaal oud, zouden zij aan de beurt zijn om uit te rusten en de laatste periode nog van hun leven genieten, maar als beloning voor dat alles mogen ze naar de bijstand of hun spaarcenten opeten.
Deze ouderen worden de 'blok aan het been' generatie! Vergeet niet, de ouderen worden kwetsbaarder naarmate ze ouder worden.

Met een oudere groet, wens ik u een oudere blik voor dit standpunt voor nu en naar de toekomst. Ga mee in de strijd om de AOW-leeftijd terug te brengen naar 65 jaar of misschien zelfs lager voor nog meer banen voor jongeren en 60 minners. Geen 'AOW/AOV gat' en geef de ouderen geen mensonwaardig laatste stukje leven door te moeten doorwerken met een lichaam dat niet meer meewerkt of ze nou 'licht' of 'zwaar' werk hebben! De AOW, de bijstand en de WW waren niet bedoeld om mensen rijk te maken, maar om waardigheid te bieden.