welkom
extra
Solidariteit

Een stap in de voortschrijdende desintegratie van het Midden-Oosten

Aleppo gevallen, Syrië in tranen

Yacov Ben Efrat 1

De val van Aleppo wordt in Israël gezien als een grote overwinning voor Bashar al-Assad; zijn eerste stap in de hervatting van de macht over geheel Syrië. De stad Idlib die nog steeds in handen van rebellen is, zal de volgende zijn. Nadat Idlib in puin geschoten is, zullen Russische en Syrische militaire vliegtuigen en sjiitische milities naar het zuiden trekken om de orde te herstellen op de Golan hoogvlakte die Assad vroeger nog in handen had. Dan zal de verlosser naar Zion komen.

Maar kijken we beter naar de wijze waarop Aleppo ten val kwam, dan is het helemaal niet vanzelfsprekend dat Assad inderdaad op weg is de macht over heel Syrië te herwinnen. In tegendeel, de hoofdrollen worden namelijk gespeeld door Poetin, Khamenei, Nasrallah, Erdogan en Netanyahu, terwijl Assad een bijrol heeft gekregen. De machten die werkelijk de toekomst van Aleppo bepalen en van Syrië als geheel, zijn de Russen en de Iraniërs. Assad legitimeert hun interventie en de inzet van milities die in hun opdracht ten strijde trekken.

Foto's van plein in Aleppo voor en na de oorlog

Moorddadig machtsvertoon

Het mag geen toeval heten dat het staakt-het-vuren en de evacuatie van tienduizenden gevangen burgers uit Aleppo, werd overeengekomen in de Turkse stad Ankara. De Turken hebben bemiddeld bij de totstandkoming van deze overeenkomst tussen de Russische militaire gezant en de belegerde Syrische rebellen. En het feit dat deze overeenkomst niet gerealiseerd werd zonder de instemming van Iran, laat zien wie de echte spelers in de horrorfilm zijn. Assad blijft daarin buiten beeld. Nu hij zijn leger en status kwijt is, is hij volledig afhankelijk van de Russen en Iraniërs. Zij zullen de komende jaren stevige machtsfactoren in Syrië blijken.

In de zomer van 2015 hing het Assad regime nog aan een zijden draad. Zonder de stevige Russische interventie was Syrië in handen van de oppositie gevallen. Toen Poetin eenmaal begrepen had dat Obama weigerde in grote mate betrokken te raken bij de gevechten en ook niet per se wilde dat de rebellen zouden winnen, stapte hij in dit vacuüm met een moorddadig machtsvertoon. En hij stond niet alleen. Rusland en Iran verdeelden de taken. De Russische vliegtuigen vielen de door rebellen gecontroleerde stad aan, waarbij zij zonder onderscheid vele civiele doden veroorzaakten. Troepen van Iran en Hezbollah trokken daarop zuiverend, moordend, verkrachtend en rovend de stad in.

Politieke ommezwaai

De val van Aleppo is niet goed te doorgronden zonder de rol van Turkije te begrijpen. Zoals gezegd, werd het staakt-het-vuren ondertekend in Ankara en niet in Genève tussen Kerry en Lavrov. [Minister van Buitenlandse Zaken Rusland]
Aleppo was mogelijk niet gevallen, als Erdogan niet zo'n politieke metamorfose had ondergaan na de mislukte coup-poging tegen hem in juli. Erdogan zag dat Obama achter zijn rug om handelde, toen de Verenigde Staten de Koerdische milities steunden en bewapenden onder het mom van de strijd tegen ISIS. Gealarmeerd door de stichting van een onafhankelijk Koerdisch kanton - Rojava, langs de Syrische grens – die hij met argusogen zag gebeuren. Dit vormde een serieuze bedreiging van de Turkse nationale veiligheid en Erdogan die tot dan toe de rebellen had gesteund, maakte een ommezwaai van 180 graden. Hij stelde zich weer nederiger op ten opzichte van Poetin, herstelde hun geschonden relaties en vernieuwde de diplomatieke banden met Netanyahu. Zijn deal met Poetin is overduidelijk: Rusland stemt in met een Turkse veiligheidszone in Syrië die ten koste gaat van Koerdische gebied en Turkije ziet af van haar verzet tegen Russische interventie in Syrië, en vooral Aleppo.

Afgelopen augustus, begon Erdogan zijn “Operatie Beschermend Schild”, met de bedoeling het noordelijke Syrische grensgebied op ISIS en de Koerden te veroveren om daar de gewenste veiligheidszone te creëren. Tegelijkertijd, begonnen de Russen en Iraniërs Aleppo te veroveren. Turkije zette een Syrische militie op die het Syrische Vrije Leger werd genoemd en bestond uit eenheden die eerder de steun genoten van de Verenigde Staten, en verlegde haar prioriteiten. Door de steun voor de rebellen in Aleppo in te trekken, had Turkije de handen vrij om de veiligheidszone op te zetten. Als gevolg van deze ommezwaai, verliet een deel van de door Turkije gesteunde rebellen Aleppo en sloot zich aan bij het Turkse leger. Hun vertrek was de eerste barst in het oppositiefront in Aleppo, een barst die door Assad gesteunde milities in de gelegenheid stelde buurten in te nemen die voorheen door de rebellen werden gecontroleerd. Het herstel van de relatie tussen Erdogan en Poetin was ongetwijfeld een harde klap voor de Syrische rebellen. Ze verloren hun belangrijkste bondgenoot (Turkije) op een moment dat Iran en Rusland hun moorddadige offensief intensiveerden.

Vier spelers

Met de val van Aleppo komt Syrië in handen van vier belangrijke spelers, elk met een eigen belang. Turkije domineert het platteland ten noorden van Aleppo, op een steenworp afstand van de stad. Rusland ziet zichzelf als een waarnemend heerser van Syrië vanwege zijn superioriteit in de lucht, zonder welke de Iraniërs de opstandelingen nooit hadden kunnen verslaan. Iran speelt nog steeds een rol, omdat Poetin zijn handen niet vuil wil maken aan een grondoorlog. Poetin heeft de door Iran gesteunde sjiitische milities nodig als een politiemacht op de grond. Daarom moet hij de belangen van Iran laten meewegen.

Tegenover dit alles staat Israël dat goede relaties onderhoudt met Poetin en recentelijk de relaties met Turkije weer heeft vernieuwd. Aan de andere kant, ziet Israël Iran en Hezbollah als een serieuze bedreiging. Te midden van deze vier spelers die elk een enorme militaire macht hebben, staat Bashar al-Assad. Hij heeft geen leger, geen economie, wel een afgematte bevolking. Nadat zijn staat vernietigd is, steden gebombardeerd zijn, hij zijn eigen mensen heeft vermoord en in ballingschap gedwongen, viert Assad de overwinning!

Foto van familie Assad die in plaats van de kaarsen op de taart uitplazen naar een dood kind op tafel blazen

Pijnlijk perspectief

Om het juiste perspectief te krijgen van wat er in de toekomst kan gebeuren in Syrië, kunnen we leren van het Irakese voorbeeld. Aan het eind van 2011, overeenkomstig Obama's verkiezingsbelofte, vertrok de laatste Amerikaanse militair uit Irak. Nog steeds geregeerd door de pro-Iraanse premier Nuri al-Maliki viel Irak, net als Syrië nu, gemakkelijk in Iraanse handen. Er zat echter nog een adder onder het gras: twee jaar later viel Mosul in handen van ISIS, en Irak is sindsdien aan het verbrokkelen. Syrië is totaal vernietigd als gevolg van de Russische bombardementen, die precies die steden vernietigden die de Russen zeggen onder hun controle te hebben. Ongeveer de helft van alle Syriërs heeft hun huis verloren en was gedwongen te vertrekken. Tegen een half miljoen mensen zijn door het regime vermoord. Assad heeft alle legitimiteit verloren, niet alleen in de ogen van zijn eigen volk, maar ook in de ogen van de wereld. Natuurlijk zou hij graag zijn macht herstellen, Israël zou dat ook wat graag willen, maar nu hij zijn eigen land verwoest heeft, kan hij nergens heen.

De onmacht van de internationale gemeenschap spreekt boekdelen. Over Obama's gebrek aan leiderschap zal nog veel geschreven worden. En de prachtige vriendschap tussen Donald Trump en Vladimir Poetin is zorgwekkend voor de vrede, niet alleen in Syrië maar in de hele wereld. Wat in Aleppo gebeurt, nabij de Eufraat en in Mosul aan de oevers van de Tigris getuigt meer dan wat ook van de voortschrijdende desintegratie van de regio. De onwil van de internationale gemeenschap om revoluties te ondersteunen die meer democratie eisten, en de aandrang om samen te werken met achterlijke regimes zoals Rusland, Iran, Saudi-Arabië en Qatar, heeft de hele regio doen vervallen in een staat van burgeroorlog van etnisch, tribale aard. Dit veroorzaakt een onbeschrijflijk lijden voor miljoenen mensen en grote migratiegolven die voorlopig nog wel de demografische en politieke landkaart van Europa zullen blijven veranderen.

Democratie en vrijheid

In dit pijnlijke proces vallen dictatoriale regimes, omdat zij niet bij machte zijn zich aan te passen aan de geest van deze tijd. Het probleem ligt echter in het feit dat de democratische krachten invloed hebben verloren ten koste van Islamitische extremisten van allerlei pluimage. Deze extremisten worden ondersteund door monarchistische regimes en dictaturen als Saudi-Arabië en Qatar. Toonzetters zijn aan de ene kant Hezbollah en Iraakse sjiitische milities en aan de andere kant ISIS en soennitische milities. Bashar al-Assad in Syrië en de Irakese premier Haider al-Abadi steunen op sjiitische milities die hun bestuur garanderen. De tegenstanders zijn soennitische extremisten, vervuld van sektarische haat en gesteund door de Golfstaten.

Tussen deze vuren staan miljoenen mensen, zowel sjiieten als soennieten, die opstonden voor democratie en sociale rechtvaardigheid. Zij zien hoe hun landen herhaaldelijk zijn verkracht door autoritaire regimes. Het zwijgen van de internationale gemeenschap moet niet worden begrepen als onverschilligheid, maar als wantrouwen en vijandigheid tegen miljoenen jonge Arabieren. Deze mensen zoeken een vlucht uit achterlijkheid en tirannie naar democratie en vrijheid. Het zijn mensen die in de moderne wereld willen integreren. Trump en Poetin, Netanyahu en Erdogan, de Saudische koning en de heersers van Iran staan in vereniging tegenover deze jonge, ontwikkelde mensen en tegen de gemarginaliseerde armen. Zij laten ons achter met de gruwelen van Aleppo die ons nog jaren zullen blijven kwellen.


1 Eerder, 18 december 2016, verschenen bij Challenge: a magazine covering the Israel-Palestinian conflict – http://www.challenge-mag.com – titel: Aleppo Falls, Syria Weeps, vertaald uit het Hebreeuws door Robert Goldman en naar het Nederlands door Herre de Vries. (terug)